موضوع : زبان و ادبیات ایران بعد از اسلام

توضیح : این فایل به صورت ورد و آماده چاپ می باشد

-  زبان و ادبیات در ایران بعد از اسلام
در گذشته، دوره¬های تاریخ ادبیات را بر مبنای سلسله¬ها تقسیم بندی می¬کردند مانند: شعر دوره¬ی غزنوی یا ادبیات دوره¬ی مغول. اما امروزه سیر ادبیات فارسی را بر منبای شاخصها و سنتهای ادبی و با توجه به افراد شاخص و سنت¬گذار تقسیم¬بندی می¬کنند. منظور از شاخصها و سنت گذاران، افرادی هستند. که مهمترین ویژگیهای ادبی یک مقطع را می¬توان در آثار آنها پیدا کرد.
تقسیم دوره¬های ادبی بر این مبنا، لزوماً با تقسیمات سیاسی، تاریخی و جغرافیایی همخوانی و هماهنگی ندارد. گاهی شاعری که از نظر زمانی در دوره¬ای زندگی می¬کند از لحاظ ادبی و فکری در دوره¬ پس یا پیش از خود قرار می¬گیرد.
 2-  تقسیم بندی دوره های ادبی
2-1- از انقراض حکومت ساسانی تا پایان قرن سوم هجری
2-2- قرن چهارم، عصر سامانی و آل بویه
 2-3- قرن پنجم و ششم عصر غزنویان و سلجوقیان و خوارزمشاهیان
2-4- وضع عمومی علم وادب در قرن هفتم و هشتم
2-5- قرن نهم دوره تیموری (782 ـ 907 هجری
2-6-  از آغاز قرن دهم تا میانه قرن دوازدهم عهد صفوی (907 ـ 1148
2-7-  از میانه قرن دوزادهم تا اواسط قرن چهاردهم دوره افشاری و زندی و قاجاری و مشروطیت
2-1- از انقراض حكومت ساساني تا پايان قرن سوم هجري
2-1-1-    مقدمه
دولت ساساني با شكستهاي پياپي سپاهيان ايران از لشگر اسلام در جنگهاي ذات السلاسل(12هجري) وقادسيه(14 هجري) و جلولاء(16 هجري) و نهاوند(21 هجري) واژگون شد، و نفوذ مداوم مسلمين در داخله شاهنشاهي ايران تا ماوراءالنهر كه تا اواخر قرن اول هجري بطول انجاميد، سبب استيلاي حكومت اسلامي بر ايران گرديد و ايرانيان براي قروني محدود و معدود تحت سيطره عرب درآمدند.
2-1-2-    ادبيات پهلوي در سه قرن اول هجري
چنانكه ميدانيم زبان رسمي و ادبي ايران در دوره ساساني لهجه پهلوي جنوبي يا پهلوي پارسي بود. اين لهجه در دربار و ادارات دولتي و حوزه روحاني زرتشتي چون يك زبان رسمي عمومي بكار ميرفت و در همان حال زبان و ادب سرياني هم در كليساهاي نسطوري ايران كه در اواخر عهد ساساني تا برخي از شهرهاي ماوراءالنهر گسترده شده است، مورد استعمال داشت.
پيداست كه با حمله عرب و بر افتادن دولت ساسانيان برسميت و عموميت لهجه پهلوي لطمه‏اي سخت خورد ليكن بهيچ روي نميتوان پايان حيات ادبي آن لهجه را مقارن با اين حادثه بزرگ تاريخي دانست چه از اين پس تا ديرگاه هنوز لهجه پهلوي در شمار لهجات زنده و داراي آثار متعدد پهلوي و تاريخي و ديني بوده و حتي بايد گفت غالب كتبي كه اكنون بخط و لهجه پهلوي در دست داريم متعلق ببعد از دوره ساساني است.
تا قسمتي از قرن سوم هجري كتابهاي معتبري بخط و زبان پهلوي تأليف شده و تا حدود قرن پنجم هجري رواياتي راجع بآشنايي برخي از ايرانيان با ادبيات اين لهجه در دست است و مثلاً منظومه ويس و رامين كه در اواسط قرن پنجم هجري بنظم درآمده مستقيماً از پهلوي بشعر فارسي ترجمه شده و حتي در قرن هفتم «زرتشت بهرام پژدو» ارداويرفنامه پهلوي را بنظم فارسي درآورد.
در سه چهار قرن اول هجري بسياري از كتب پهلوي در مسائل مختلف از قبيل منطق، طب، تاريخ، نجوم، رياضيات، داستانهاي ملي، قصص و روايات و نظاير آنها بزبان عربي ترجمه شد و از آنجمله است: كليله و دمنه، آيين نامه، خداينامه، زيج شهريار، ترجمه پهلوي منطق ارسطو، گاهنامه، ورزنامه و جز آنها.
در همين اوان كتبي مانند دينكرت، بندهشن، شايست نشايست،ارداويرافنامنه، گجستك ابالش، يوشت فريان، اندرز بزرگمهر بختكان، ماديگان شترنگ، شكند گمانيك و يچار و امثال آنها بزبان پهلوي نگاشته شد كه بسياري مطالب مربوط بايران پيش از اسلام و آيين و روايات مزديسنا و داستانهاي ملي در آنها محفوظ مانده است. مؤلفان اين كتب غالباً از روحانيون زرتشتي بوده و باين سبب از تاريخ و روايات ملي و ديني ايران قديم اطلاعات كافي داشته‏اند. از اين گذشته در تمام ديوانهاي حكام عرب در عراق و ايران و ماوراءالنهر تا مدتي از خط و لهجه پهلوي استفاده ميشده است.
فهرست مطالب
1-    زبان و ادبیات در ایران بعد از اسلام    1
2-    تقسیم بندی دوره های ادبی    1
2-1- از انقراض حكومت ساساني تا پايان قرن سوم هجري     3-1
2-1-1- مقدمه 2
 2-1-2- ادبيات پهلوي در سه قرن اول هجري  3-2
 2-1-3- آغاز ادب فارسي    3
2-2- قرن چهارم، عصر ساماني و بويي   9-3
2-2-1- توجه سامانيان بزبان پارسي     4-3
2-2-2- اهميت قرن چهارم در علوم و ادبيات       4
2-2-3- نثر پارسي در قرن چهارم        5-4
2-2-4- شعر فارسی در قرن چهارم      8-6
2-3- قرن پنجم و ششم عصر غزنويان و سلجوقيان و خوارزمشاهيان    20-9
2-3-1- نثر فارسي در قرن پنجم و ششم       9
2-3-2- نثر ساده در قرن پنجم و ششم:   11-9
2-3-3-    نثر مصنوع در قرن ششم      14-11
2-3-4-    كتب علمي   14
2-3-5-    شعر فارسي در قرن پنجم و ششم      20-14