موضوع : امانت های الهی در قران
توضیح: این فایل به صورت ورد و آماده ی پرینت می باشد
مقدمه
سپاس و ستايش ايزد منان را، كه همه كس و همه چيز را، مالك اوست و هر آنچه از ناحيه عنايت او بر هستي جاري گشته، اماناتي است كه بايد، حافظ و امين بر آنها بود.
هنگام عرضة امانت حضرت باري- تعالي – خطاب به جميع خلايق فرمود:
«إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمانَةَ عَليَ السَّمواتِ و الْأَرْضِ وَالْجِبَالِ فَأَبَيْنَ أنْ يَحْمِلْنَها و أشْفَقْنَ مِنْها…»
پس از عرض امانت، همگان از جهت خوف از پذيرش آن ناتوان ماندند، چرا كه حمل آن تنها سزاوار انسان بود: «وَحَمَلَهَا الاْنسان…»
و اين شانه‌هاي انسان بود كه بار امانت را حمل كرد؛ او كه ناز پروردة درگاه الهي بود، آن زمانيكه به قدرت لايزال الهي از عدم به وجود آمد، طنين قدسي ندا در داد « فَتَبارَكَ اللهُ أَحْسَنَ الخَالِقين»
خلق شده در زيباترين صورت ها: «وَ لَقَدْ خَلَقْنَا الاْنسانَ فِي أَحْسَنِ تَقْويمٍ»
و جان گرفته از نفخه ملكوتي : «وَ نَفَخَ فِيه مِنْ رُّوحِه»
ملائك صف به صف بر آستانش به حضور آمدند و نور مطلق مهر «إِنّي جاعلٌ فِي الأرْضِ خَليفه»
بر پيشاني‌اش نهاد، و در محضر آموزگار هستي علم اسماء آموخت: « وَعَلَّمَ ءآدَم الأسْمَاء كُلَّهَا»
و ملائك را برآن اسماء مطلع ساخت؛ و عرشيان و قدسيان به فرمان حضرتش به پيشگاه انسان به سجده افتادند:
«وَ إذْ قُلْنَا لِلْمَلائِكَة اسْجدُوا لآدم…» و كريم او را به كرامت خويش نوازش داد: «وَ لَقَدْ كَرَمْنَا بني ءَآدم…. »
به پاس اين الطاف الهي، آن هنگام كه عرض امانت بر خلايق كردند، بار امانت به دوش كشيد كه «نظر وي برعرض حق بود نه بر امانت، لذت عرض، ثقل امانت را فراموش گردانيد، لاجرم لطف رباني به زبان عنايت فرمود: « كه برداشتن از تو و نگاهداشتن از من، چون توبه طوع بار مرا برداشتي من هم از ميان همه تو را برداشتم.»
رضاي حضرت دوست تنها بر حمل امانت استوار نشد، بلكه امر بر اداي آن به سوي اهلش نمود و خطاب آمد:
«إِنَّ الله يَأْمُرُكُمْ أَنْ تُؤَدُّوا الْأَماناتِ الي أَهلِهَا…»
و آنان كه به درجة ايمان كامل رسيده اند و مصلين حقيقي هستند، هم بر حمل امانت و هم بر اداي آن فائق آمدند و لذا به آنان گفته شد:
«قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤمِنُونَ … وَ الذَّينَ هُمْ لِأمانَاتِهِمْ وَ عَهْدِهِمْ راعُونَ».
«إلاَّ الْمُصَلّينَ… وَالَّذينَ هُمْ لأمَانَاتِهِمْ وَعَهْدِهِمْ راعون»
و اما سر نهفته در آيات امانت اين است كه، حضرت باري- تعالي- سخن از عرضة امانت، اداي امانات و رعايت امانات نموده ولي امانت خاصي را نام نبرده و شايد از همين جاست كه گفته‌اند: «امانت مفهومي گسترده و وسيع دارد.» و مفسران و انديشمندان علوم اسلامي به استناد روايات پيامبر اكرم- صلي الله عليه و آله- و ائمه – عليهم السلام- و صحابه براي مفهوم وسيع امانت مصاديق بيشماري را ذكر كرده‌اند، البته در برخي از وجوه امانت ميان مفسران اهل سنت و شيعه اشتراك وجود دارد و در برخي تعابير همچون- امانت امامت و ولايت- ميان مفسران فريقين اختلاف نظر ديده مي‌شود، و مادر اين پژوهش به بررسي نقاط اشتراك و اختلاف مفسران اهل سنت و شيعه درتفسير امانت مي‌پردازيم.
كليات طرح تحقيق
1. كليات طرح تحقيق:
1-1. بيان مساله:
در اين پژوهش در صدد بررسي مقايسه‌اي مفهوم امانت، در انديشه‌هاي مفسران شيعي و اهل سنت مي‌باشيم. از آنجا كه در عالم، مالكيت همة امور به حضرت باري- تعالي- متعلق است و مالك حقيقي وجود حضرت حق است، و ديگر مالكيت‌ها از قسم مالكيت اعتباري است؛ ما را به اين تفكر رهنمون مي‌سازد كه؛ امانت مفهومي وسيع و فراگير دارد كه مصاديق و نمونه‌هاي بيشماري را شامل مي‌گردد؛ كه با بررسي آيات و تفاسير و روايات، گستردگي مفهوم امانت، روشن مي‌شود.
با اين توضيح، اين پرسش مطرح مي‌گردد كه در نگاه تفاسير و روايات، مصاديق امانات الهي چه مواردي هستند؟ و به دنبال آن، پرسش ديگر، به اين موضوع مي‌پردازد كه مفسران شيعي و اهل سنت چه تفاسيري از اين موارد ارائه داده‌اند؟
در كدام موارد ميان ايشان وفاق و اشتراك وجود دارد؟ و اختلاف رأي آنان در كدام موارد مي‌باشد؟
سپس در اين تحقيق برآنيم، تا با استخراج تعابير امانت از تفاسير و روايات، به بررسي ديدگاه‌ها و نظرات مفسران شيعي و اهل سنت پرداخته و موارد اشتراك و اختلاف نظر ايشان را مشخص نماييم.
ابعاد مختلف مسأله:
مسأله امانت از ابعاد مختلفي قابل بحث است؛ كه مروري كوتاه بر اين ابعاد خواهيم داشت:
امانت در بعد اخلاقي: صفت «امانتداري» ازامهات اصول اخلاقي است، اين اخلاق حسنه از اوصاف انبياء الهي و ائمه عليهم السلام- و مؤمنان حقيقي مي‌باشد و حضرت محمد – صلي الله عليه و آله- قبل از رسيدن به مقام پيامبري در ميان اعراب جاهليت به «محمد امين» معروف بود، كه اين خصلت«امانتداري» باعث شده بود، مردم در سپردن امانات به سوي پيامبر(ص) بشتابند.
امانت در بعد ادبي: بسياري از ادبا و شاعران با استناد به برخي از آيات امانت، تعابير خاصي براي آن قائل شده‌اند:
مولانا در مثنوي امانت را به عشق تعبير كرده است؛
كرد فضل عشق انسان را فضول زين فزون جويي ظلوم است و جهول
شيخ اجل سعدي نيز امانت را عشق دانسته است؛
مرا گناه خود است ار ملامت تو برم كه عشق بارگران بود و من ظلوم وجهول
حافظ نيز در اشعار خود به امانت اشاره كرده و آنرا عشق داانسته:
«آسمان بار امانت نتوانست كشيد قرعة كار به نام من ديوانه زدند
فرشته عشق نداند كه چيست اي ساقي بخواه جام و گلابي به خاك آدم ريز
در اشعار «عمان ساماني» نيز مراد از امانت الهي در آية «إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمانَةَ …» عشق است كه به صورت شرابي بر خلايق عرضه شد، و بار امانت عشق را انسان كامل حمل كرد كه او در نظر ساماني وجود مقدس حضرت سيدالشهداء – عليه السلام- مي‌باشد.
امانت در بعد اجتماعي: يكي از پايه هاي قوي اجتماع، اقتصاد آن مي‌باشد، كه تبادلات و روابط اقتصادي در ساية اعتماد و اطمينان متقابل صورت مي‌گيرد، و اين اعتماد حاصل نمي‌شود مگر در پرتو اصل امانتداري؛ لذا مديران اقتصادي علاوه بر آگاهي و تخصص بايد امين و متعهد باشند.
امانت در بعد فقهي: در تعريف امانت در فقه آمده : «امانت اسم است براي مال مورد وديعت و يا هر مالي كه به واسطة عقد يا قانون به طور امانت در اختيار ديگري باشد.. » كه امانات را به 3 دسته تقسيم كرده‌اند: 1- امانات شرعيه 2- امانات معاوضي 3- امانات مالكي كه احكام امانت در بابي تحت عنوان احكام وديعه ذكر شده است.
امانت در بعد حقوقي: در ماده 607 قانون مدني در تعريف وديعه – امانت به معناي خاص- آمده:
«وديعه عقدي است كه به موجب آن يك نفر مال خود را به ديگري مي‌سپارد، براي آنكه آن را نگهدارد.»
امانت قانوني و امانت قراردادي نيز از اصطلاحات حقوقي مي‌باشد.
با توجه به ابعاد مختلف امانت، پژوهش فوق به بررسي امانت در آيات و تفاسير و روايات مي‌پردازد.
2-1- اهميت مساله
1. ضرورت تبيين و گسترش مطالعات قرآني در جامعه:
با توجه به ضرورت فوق، بر مساله امانت از ديد قرآن متمركز شده‌ايم.
2. ضرورت انجام مطالعات مقايسه‌اي در حوزه تفسير قرآن:
با توجه به ضرورت فوق، به بررسي مسألة امانت در تفاسير شيعي و اهل سنت پرداخته‌ايم.
3-1- سوال هاي تحقيق:
1. وجه اصلي اختلاف نظر مفسران اهل سنت وشيعه در تفسير امانت در چيست؟
2. وجه اصلي اشتراك نظر مفسران اهل سنت و شيعه در تفسير امانت در چيست؟
فهرست مطالبعنوان صفحه
مقدمه 6
1. كليات طرح تحقيق 9
1. 1 بيان مسأله 10
2. 1 اهميت مسأله 12
3. 1 سوأل تحقيق 12
4. 1 فرضيه 13
5. 1 حدود مسأله 13
6. 1 محدوديت مسأله 13
7. 1 كليد واژه ها 14
1. 7. 1 امامت 15
2. 7. 1 امانت 16
3. 7. 1 امين 19
4. 7. 1 خيانت 20
5. 7. 1 عهد 22
6. 7. 1 ميثاق 23
7. 7. 1 وديعه 24
8. 7. 1 ولايت 25
2. فصل اول : كلياتي در زمينة آيات امانت در قرآن
1. 2 آية عرض امانت 29
1. 1. 2 معناي عرض امانت 30
2. 1. 2 معناي اباء و امتناع از پذيرش امانت 34
3. 1. 2 معناي حمل امانت 34
4. 1. 2 مراد از انسان حامل امانت كيست؟ 35
5. 1. 2 معناي ظلوم وجهول 36
6. 1. 2 نتيجة قبول امانت 39
2. 2 آية امانات 40
1. 2. 2 مراد از اهل امانات چه كساني هستند؟! 40
2. 2. 2 شأن نزول مشهور آيه 41
3. 2. 2 مقدم نمودن اداء امانات بر عدالت 42
4. 2. 2 مفهوم عام امانات 42
5. 2. 2 اقسام امانات 44
6. 2. 2 مخاطب در آيه چه كساني هستند؟! 46
3. 2 آية منع از خيانت درا مانات 50
4. 2 امانتداران 51
1. 4. 2 پيامبران امين 51
2. 4. 2 فرشتة امين 53
3. 4. 2 كارگزاران امين 53
4. 4. 2 مؤمنان و نمازگزاران امانتدار 55
3. فصل دوم : بررسي مقايسه‌اي ديدگاه‌هاي مفسران شيعي و اهل سنت در تفسير امانت
1. 3 اتصاف به اسماء حسني 58
2. 3 اختيار و اراده 58
3. 3 استعداد 59
4. 3 اسرار 59
5. 3 اصل اداي امانت 61
6. 3 اعضاء و جوارح 62
7. 3 اوامر و نواهي 65
8. 3 اهل و خانواده 67
9. 3 ايمان 68
10. 3 اوصاف پيامبر آخر الزمان - صلوات الله عليه و آله 69
11. 3 تسليم در برابر پيامبر - صلي الله عليه و آله و سلم- 70
12. 3 تسليم اسماء 71
13. 3 تعهد و قبول مسئوليت 71
14. 3 تكليف 72
15. 3 توحيد 77
16. 3 حدود و شرع 78
17. 3 دلائل خداشناسي 78
18. 3 دلايل و عجايب صنع 79
19. 3 دين و شريعت 80
20. 3 روح 82
21. 3 زن 83
22. 3 شغل و منصب 84
23. 3 طاعت 84
24. 3 عقل 87
25. 3 علم 89
26. 3 عهد و پيمان 91
27. 3 فرايض 91
28. 3 فيض الهي 93
29. 3 قرآن 94
30. 3 لا اله الا الله 95
31. 3 لطيفه سيال انساني 96
32. 3 محبت و عشق 96
33. 3 معرفت 97
34. 3 نماز، روزه غسل حج، جهاد، زكات 98
35. 3 وجود و هستي 101
36. 3 ودايع و امانات مردم 102
37. 3 وظايف و واجبات دين 104
38. 3 وفاء به عهود 105
39. 3 ولايت الهيه، امامت و ولايت ائمه - عليهم السلام- 106
4. فصل سوم : اهميت امانتداري در روايات و احاديث
1. 4 رعايت اصل اداي امانت تحت هر شرايطي 124
2. 4 رابطة ميان امانت و ايمان 128
3. 4 آثار امانتداري 129
4. 4 آثار بي توجهي به اداي امانت 135
5. 4 امانتداري ميزاني براي سنجش افراد 136
5. فصل چهارم: نتيجه گيري 139