بررسی شاخص های فرهنگ و تفکر بسیج در اقشار بسیجی و مطالعه آسیب شناسی آن

این فایل به صورت ورد و آماده ی پرینت می باشد

فصل اول

مقدمه

 انقلاب اسلامي ايران به عنوان انعكاس جلوه هاي روشن انديشه هاي الهي حضرت امام خميني (ره) ، حصار اوهام و نظريه هاي رجعت به قرون جاهليت را شكافت و باايجاد تحول عميق در فرهنگ و اعتقادات جامعه اسلامي هويت و شخصيت مستقل سياسي، فرهنگي و اعتقادي را به جهان اسلامي هديه كرد . امروز ثمره اين نهال برومند ، قامت برافراشته و پر افتخار بسيج است كه درسايه پيروي از مقام معظم رهبري و جان فشاني هاي بسيجيان سلحشور بر تارك انقلاب مي درخشيد . درخششي كه از شركت مخلصانه و فراگير در هشت سال دفاع مقدس تلالؤ آن جهانگير شده و موجبات سرافرازي نظام جمهوري اسلامي ايران ، و نااميدي و ياس دشمنان اسلامي را در سر تا سر جهان فراهم آورده است . فرهنگ و تفكر بسيج پديده اي نوظهور است كه ريشه در باورهاي اسلامي ، انقلابي و ملي مسلمانان ايران دارد .

 فرهنگ و تفكر بسيج در سير تحول و تكوين بسيج در دوران انقلاب ، جنگ تحميلي و دوران سازندگي و بعد از آن در جامعه حضور داشته و هميشه در لحظات بحراني ، گره هاي نظامي ، سياسي ، فرهنگي و اقتصادي نظام را به نحو معجزه آسايي باز كرده است . از آنجا كه بقاي نظام جمهوري اسلامي در گروه توجه به اين فرهنگ ناب اسلامي ، انقلابي وايراني است ، بايد شاخصه هاي اين فرهنگ را شناخت . همان شاخصه هايي كه از زمان پيدايش تا كنون از آن بهره مند بوده و همگان بر اين اساس بسيج را مي شناسند و تكريمش مي كنند . بر اساس همين شاخصه ها نيز بايد از آن وضعيت شناسي و آسيب شناسي كرد و زمينه هاي ضعف و قوت آن را در اقشار بسيج بررسي كرد و راه كارهايي را براي ارتقاي ويژگي هاياسلامي ، انقلابي وملي آن به دست آورد .

موضوع پژوهش

 بسيج انقلاب اسلامي ايران بيش از آنكه دراي سازمان رزمي مشخص باشد ، داراي يك فرهنگ و تفكر است كه شالوده اصلي سازمان بسيج را همين فرهنگ و تفكر تشكيل مي دهد . در تبيين فرهنگ وتفكر بسيج ويژگيهاي آن نظريه هاي مختلفي ارائه شده است كه رد رأس آن فرمايشات حضرت امام خميني (قدس سره) و حضرت آيت ا… خامنهاي (مد ظله) قرار دارد . ايشان بسيج را يك فرهنگ كه د ربين مردم ايران قرار دارد معرفي نموده كه ريشه در باورهاي انقلابي ، اسلامي و ملي ايران دارد . معنويت ، شجاعت ، ولايت ، آگاهي و شناخت ، دشمن شناسي ، حريت و … از شاخصهاي اين فرهنگ و تفكر محسوب مي شود .

 در مباحث جامعه شناسي نظرات مختلفي در خصوص فرهنگ و تفكر بسيج ارائه شده است كه زاييده نگرش بسيج شناسي آنهاست . اصولا” برخي بسيج را يك پديده صرفا” اجتماعي و گذرا مي دانند و آن را تز كودتا و آشوب هاي داخلي مي دانند و برخي آن تز بسيج توده اي مطرح كرده اند و برخي بسيج را مانع اصلاحات جامعه در روند حركت بسوي غرب تلقي نموده اند و آن را به عنوان آسيب و مانع توسعه قلمداد كرده اند و برخي آن را نتيجه انقلاب و معادل با جريان انقلاب اسلامي تلقي كرده اند و بدين ترتيب آن را عنصر اصلي نظام اسلامي ايران ميدانند . برخي نيز معتقدند كه فرهنگ بسيج در جريان تحولات اجتماعي دچار ضعف شده و رو به نابودي است و برخي معتقدند كه فرهنگ بسيج متناسب با شرايط و موقعيت ها اهداف ووظايف خاصي يافته است كه اين تحول را نمي توان ضعف ناميد ، بلكه بيانگر توسعه و ارتقاء است . 

 آنچه مد نظر اين نگارش است ، بررسي شاخصه هاي فرهنگ و تفكر بسيج در اقشار بسيجي است كه به آسيب شناسي از آن نيز مي پردازند . براي آسيب شناسي يك مدل مطلوب از فرهنگ و تفكر بسيج ارايه مي گردد . سپس بر اساس مدل مطلوب وضعيت موجود ارزيابي مي شود . مقايسه وضع موجود با وضع مطلوب امكان اين آسيب شناسي را فراهم مي آورد .

دستاوردهاي نظري و عملي پژوهش 

 مهترين دستاورد اين پژوهش ، در بعد نظري تبيين ويژگي هاي فرهنگ و تفكر بسيج است . در اين تحقيق مباني و جايگاه نظري وويژگي هاي فرهنگ و تفكر بسيج به لحاظ اسلامي ، انقلابي و ملي تبيين مي شود و چهار چوب نظري بسياري از تحقيقات ميداني را در دراز مدت فراهم مي آورد .

 به لحاظ عملي ،، نتايج اين تحقيق ، زمينه هاي ضعف يا قوت اقشار مختلف بسيج را به لحاظ ميزان برخورداري از ويژگي هاي فرهنگ بسيجي بيان مي نمايد تا مسئولين در زمينه تقويت و يا رفع موانع ، اقدامات علمي و عملي لازم را اعمال نمايند .

معهذا موارد زير نيز حايز اهميت است :

1-آشنايي هر چه بيشتر افكار عمومي (خصوصا” جوانان) با ويژگي هاي فرهنگ و تفكر بسيج .

جوانان ما هرگز جنين فرصتي را نداشته اند كه شاخص هاي فرهنگ و تفكر بسيج را مستقيم و ملموس درك نمايند . جوانان ما آنچه را كه امروز به عنوان فرهنگ و تفكر بسيج مي بينند ، مي شنوند و مي خوانند برداشت هايي است كه به آن ها منتقل مي شود كه بعضا هم خالي از اشكال و اغراض كينه جويانه نيست . لذا ضرورت دارد تا به انحاي مختلف شماي كلي اين فرهنگ و تفكر به جوانان منتقل شود .

2-مقابله با تهاجم فرهنگي : يكي از شيوه هاي مؤثر در مقابله با تهاجم فرهنگي ، شناخت و اشاعه فرهنگ و تفكر بسيج است تا جوانان ما را از گرايش به فرهنگ مبتذل غرب و انحراف از فرهنگ ايراني وو اسلامي مصون بدارد .

3-تصحيح يك برداشت غلط : بعضا” از افراد نا آگاه و يا مغرض تعاريف و برداشت هاي غلطي از بسيج و فرهنگ بسيج منتشر مي شود كه يا ناشي از شناخت ناصحيح آنهاست يا اين كه مغرضانه مي خواهند اين فرهنگ را با يرداشت هاي كوته فكرانه خود مخدوش سازند . مي توان با ارايه تعاريف روشن از فرهنگ و تفكر بسيج برداشت هاي غلطي كه از فرهنگ و تفكر بسيج ، تبليغ مي شود را خنثي و اذهان را روشن كرد .

4-تجليل از بسيجيان حامل ارزش هاي والايي هستند كه حاصل زحماتي است كه در سال هاي بحراني دفاع مقدس و پس از آن متحمل شده اند . بايد به انحاء مختلف اين ارزش ها را در فرهنگ بسيج نهفته است مورد تجليل قرار داد و نگذاشت تا در زنگار روزمرگي به فراموشي بگرايند . مكتوب كردن چنين فرهنگ و تفكري ضمن تجليل از آن به بقاي آن نيز ككمك مي نمايد .

5-راهي فراروي پژوهشگران و هنرمندان : بسياري از هنرمندان و پژوهشگران در صددند تا به نحوي وظيفه شرعي و ملي خود را براي حفظ آثار جنگ ادا نمايند، اما به يك منبع موثق و علمي ، كمتر دسترسي دارند ، چنين پژوهشي در آمد ي است براي آن ها تا بيش از گذشته به اين مقوله بپردازند و آن را براي نسل آينده با بهترين صورت ها و سيرت ها به يادگار بگذارند .

تعاريف و مفاهيم

در اين گفتار تعاريف مربوط به واژه ها ي فرهنگ ، تفكرو بسيجارائه مي شود . هر چند اين تعاريف تا بيش از انقلاب در ادبيات ايران مورد استفاده قرار مي گرفته اند اما امروز اين واژه ها در ادبيات ايران معاني خاصي پيدا كرده اند كه متاسفانه هنوز در فرهنگ لغت يا دائره المعارف رسمي كشور ، تعريف مناسبي در خصوص آن نيامده است . مع الوصف تعاريف مربوط به واژگان فرهنگ و تفكر بسيج به شرح زير ارائه مي گردد .

مفهوم و فرهنگ 

 فرهنگ از وسيع ترين مفاهيم علوم اجتماعي است . اولين تعريف علمي فرهنگ توسط (تايلور) در سال 1871 در كتاب (فرهنگ اوليه ) ارائه گرديده است . نظر تايلور اين بود كه ”فرهنگ مجموعه پيچيده ايست كه دانش ، اعتقادات ، قوانين ، آداب و رسوم و هر آموخته ديگر انسان را شامل مي شود ”.

به گفته تايلور فرهنگ عبارت است از مجموعه علوم ، دانش ها ، هنرها ، افكار و عقايد ، اخلاقيات ، مقررات و قوانين ، آداب و رسوم و ساير آموخته ها و عاداتي است كه انسان به عنون يك عضو جامعه كسب مي كند .

 براي مفهوم فرهنگ بيش از 250 تعريف آورده اند كه نقل آن همه در حوصله اين نوشتار نيست ، ليكن در ذيل برخي تعاريف را بازگو مي كنيم :

تعريف لغوي 

 در فرهنگ نامه دهخدا ذيل (فرهنگ )آمده است :

 فرهنگ مركب از ”فر” كه پيشوند است و ”هنگ” از ريشه تنگ اوستايي به معني كشيدن و فرهيختن هر دو مطابق است با ريشه ادوكا كه به معني كشيدن و نيز معني تعليم و تربيت به معني فرهنگ است كه دانش و ادب باشد .

 در فرهنگ معين : نيز به اين شكل معني شده : فرهنگ ، فرهنج :

1-ادب (نفس) تربيت .

2-دانش ،. علم ، معرفت ، وزارت فرهنگ : وزارتخانه اي كه امور تعليم و تربيت افراد مملكت را برعهده دارد .

3-مجموعه آداب و رسوم

4-مجموعه معارف و هنرهاي يك قوم .

تعريف اصطلاحي

 در كتاب فرهنگ علوم اجتماعي دو معني براي فرهنگ( h)Culture) آمده است .

الف ) زماني كه اين واژه بالخص در مورد انسان به كار مي رود ميزان آموزش و پرورش يا ميزان توجه به پرورشانديشه و اشتغالات فكري را مي رساند .

 ب) زماني كه اين اصطلاح در انسان شناسي ، مردم شناسي و يا جامعه شناسي به كار مي رود ، معنايي بالنسبه متفاوت مي پذيرد كه عبارت است از هر آنچه كه در يك جامعه كسب مي كنيم ، مي آموزيم و مي توانيم انتقال دهيم .

عوامل فرهنگ

 به طور كلي هر هر فرهنگ شامل عواملي است كه جنبه هاي مادي ، ارزش هاي اجتماعي ، مقرارت و بالاخره مفاهيم ارزشي را در بر مي گيرد . اين عوامل را مي توان به عوامل مادي و معنوي تقسيم كرد .

1-جنبه هاي مادي 

 فرهنگ هر ملت در كميت و كيفيت مصنوعاتي از قبيل ساختمان ، لباس ، وسايل كشاورزي ، وسايل منزل ، ابزارهاي علمي و امثال آنها كه فراوردهاي تكنولوژي است تجلي مي كند فرهنگ مادي ساختارو ابزار اقتصادي يا رو ساخت جامعه است .

 جنبه هاي معنوي 

 زير ساخت يا زير بناي جامعه ، يعني افكار و انديشه ها ، تصورات دين ، عقايد ، ارزش ها ، تصديقات ، اخلاقيات و… كه تأمين كننده حيات معنوي و روحي بشر است ، جنبه هاي معنوي فرهنگ را تشكيل مي دهد .

فهرست مطالب

فصل اول: كليات‏‏،تعاريف و مفاهيم

مقدمه

موضوع پژوهش

دستاوردهاي نظري و عمليپژوهش

تعاريف و مفاهيم

مفهوم فرهنگ

تعريف لغوي

تعريف اصطلاحي

عوامل فرهنگ 

جنبه هاي مادي 

جنبه هاي معنوي

اصول چهارگانه فرهنگ 

اصل اول :تعقل سليم و احساسات تصعيد شده 

اصل دوم:تكامل انسان 

اصل سوم:شايستگي و بايستگي 

اصل چهارم :فرهنگ حقيقتي است در دوبعد خاص و عام

مفهوم تفكر 

تعاريف لغوي 

تعاريف اصطلاحي

مفهوم بسيج

تعاريف لغوي 

تعاريف اصطلاحي

تعريف بسيج در انقلاب اسلامي 

تعريف فرهنگو تفكر بسيج

فصل دوم: رويكردها و ويژگي ها

فرهنگ و تفكر بسيج در متون اسلامي 

هدف و فلسفه بسيج 

ويژگي ها 

 تجهيز مادي و معنوي 

 شهادت طلبي 

 صبر و استقامت 

 شجاعت 

 انضباط و هماهنگي 

 رضاي حضرت حق تعالي 

 عدم سازش با كفار 

 اتكال به ذات حق تعالي 

 تولي و تبري 

 داشتن روحيه و جنگ رواني 

 فرمانبرداري و جنگ طلبي 

فرهنگ و تفكر بسيج در وصاياي شهيدان

 ظهور تجلي ولايت و محبت به ائمه اطهار(ع)

 رشد فضايل و محو رذايل اخلاقي 

 عشق و علاقه به امام امت (قدس سره)و اطاعت از ايشان 

 عرفان و معنويت 

 افتخار به امام حسين (ع)

 زهد،ايثار و از خود گذشتگي 

 اتحاد و وحدت كلمه 

 رشد اعتقادات اسلامي 

 آگاهي و ايمان به حقانيت انقلاب و شهادت 

فرهنگ و تفكر بسيج در جبهه ها 

 آداب امر به معروف و نهي از منكر 

حفظ شرايط وجوب

 اعزام انفرادي وم امر به معروف و نهي از منكر 

 آداب برادري و تعاون 

 طرز آشنايي 

 آداب بيماري و مداوا 

 حكمت هاي كتمان بيماري

 عيادت و پرستاري

آداب فرماندهي و فرمانبري

 اخلاق فرماندهي

 عشق و علاقه متقابل 

آداب قرآن 

آداب مهماني و معاشرت

ديد و بازديد

سر سفره نشستن 

شهرداري يا خادم الحسين

ادعيه قبل و بعد از طعام 

آداب دعا و مناجات

جبهه به عشق دعا

آداب سخن سكوت

راستي و درستي در سخن 

نسبت نيكو دادن به هم

تكيه كلامها 

زبان سكوت

قسم ياد نكردن

ذكر خوش صلوات

ماندن و مقاومت كردن

آداب عبادت

آذان 

وضو

نماز

شهادت طلبي

آداب رفتار با عراقي

 فرهنگ و تفكر بسيجي از نگاه جامعه شناسي 

 فرهنگ و تفكر بسيج از ديدگاه حضرت امام (قدس سره)

 فرهنگ و تفكر بسيج از ديدگاه حضرت آيت ا…خامنه اي (ظله)

فصل سوم:خاستگاه و ريشه 

خاستگاه فرهنگ وتفكر بسيج

خاستگاه جامعه شناسي 

رويكرد جامعه شناسيپزوتيويسمي از بسيج 

 شرايط تشكيل بسيج

 شرايط اجتماعي بسيج

 شرايط اقتصادي

 شرايط سياسي 

نقد مباني بسيج شناسي در جهان معاصر

 ملاك هاي از قبل تعريف شده

 محور قرار گرفتن انسان مادي در علوم اجتماعي غرب

 عدم توجه به اراده الهي در تحقق پديده هاي اجتماعي

 خاستگاه فرهنگ و تفكر بسيج در معارف و متون اسلامي 

 در بي در بهشت مخصوص مجاهدين راه خدا

 ارزش قطره اي از خون مجاهد 

 فضيلت شمشير مجاهد

 فضيلت جهاد 

سرزنش سهل انگاري در جنگ و جهاد

مفهوم رهبري

 مفهوم حكومت و حاكميت

 مفهوم ولايت فقيه

 قانون اساسي 

 شرايط و صفات رهبر

 وظايف و اختيارات رهبر

خاستگاه فرهنگ و تفكر بسيج از ديدگاه ولايت و رهبري

 خاستگاه بسيج در دنياي اسلام

 خاستگاه بسيج در انقلاب اسلامي ايران

خاستگاه بسيج در اراده الهي

خاستگاه بسيج در اراده مردمي

فصل چهارم : چشم اندازها و عرصه ها

عرصه هاي اجتماعي

عرصه سياست

 آگاهي و شناخت 

 احساس و مسئوليت كردن

 ايستادگي و مقاومت

عرصه فرهنگ

تهاجم فرهنگي 

 توليد دانش

عرصه اقتصاد 

 سطح توسعه

 سطح كلان

 سطح خرد

عرصه هاي فردي

نظام گرايشي 

نظام بينشي

نظام رفتاري

توازون در ابعاد دروني

فصل پنجم : مقياس فرهنگ و تفكر بسيج

 كليات مقياس

 الف) مشاخص هاي ده گانه

1-عمل صالح

2-ايثار و استقامت

3-نيايش و خود سازي

4-محبت و احسان

5-اعتقاد به حكومت اسلامي

6-حريت و شهامت

7-مردمي بودن

8-علم و آگاهي 

9- تظم و آمادگي رزمي

10-هويت ملي و فرهنگ پذيري

ب) آزمودني

ج) ابزار پژوهش 

1-پرسشنامه

2-مراحل تنظيم پرسشنامه

3-نمره گذاري پرسشنامه

4-نحوه نمره گذاري و تعيين شاخص هماهنگي پرسشنامه

5-روايي پرسشنامه

6- اعتبار پرسشنامه

د) اجرا و تفسير نمرات

ه) ميانگين و انحراف معيار شاخص هاي ده گانه در اقشار بسيج تهران

 پرسشنامه