مهاجرت اعراب به ايران از راه خشكي و از سمت عراق بوده است و از روزگاران بس كهن مردم فقير آن سرزمين كه سامي نژاد هستند پي در پي در جستجوي چراگاه و زمينه هاي بارور به سوي شمال كوچ مي كردند از سه هزار سال پيش از ميلاد مسيح آباديهاي شمالي اين سرزمين كه كشورهاي عراق سوريه فلسطين لبنان كنوني كه هلال خصيت ناميده مي شد يعني سرزمين هلالي بار آور مورد توجه عربها باديه قرار گرفت و برنشان اين كوچهاي پياپي دراز تاريخ ساكنان اين سرزمين توانستند با كوچهاي پي در پي دولتهاي سامي نژاد قديم چون اگر بابل و دولتهاي آرامي و كنعاتي فنيقي و بحراني را در هلال پيدار سازند اكنون از اين رو تيرهاي سامي نژاد مزبور ناگريز در جستجوي چرا گاه و آب با حواشي خود از آنجا به سرزمينهاي آباد شمالي كوچ نمايند بنابراين عراق و سوريه و فلسطين كه شبه جزيره عربستان در مسان آنها واقع و دريا يا كوهستان يابند ميانه آنها نبود از روزگار ديرين كوچگاه عربها بوده است
از جمله قبايلي كه در اواخر سلسله اشكاني و اوايل روزگار ساسانيان به ايران آمدند يكي طوايف بنوالعلم بوده كه به داخل ايران مهاجرت كرد اين قبيله در پيش از اسلام در ايالت خوزستاني در هويزه و مناذركبري در شمال غربي اهواز مسكن داشتند و از بوميان آنجا به شمار مي رفتند و در هنگام حمله اعراب به ايران به ياري هم فراوان خود برخاستند با مهمانداران ايراني خويش جنگيدند و چون عربها بر خوزستان دست يافتند به بصره كه شهري جديد الاحداث بود كوچيدند در زمان ساسانيان در ايان پادشاهي اردشير اول قابل ازد در كرمان تحت فرمانروايي ايران سكونت اختيار كرده بودند البته در بحرين نيز قبايل بني تميم و عبد القيس زير نفوذ ايران بودند در حيره نيز تنوفيان بر بخش بزرگي از عربستان حكومت داشتند و عموماً خراجگذار دولت ايران به شمار مي رفتند و در واقع رغيب ايران بودند بنابراين از روزگار ديرين ايران به درجات مختلف با اعراب نزديكي و مناسبات دوستانه داشته است ولي با اين حال ايرانيان حتي المقدور از مهاجرت اعراب به ايران جلوگيري مي كردند و در اين زمان عشاير بسياري از اعراب صحرانورد دو روي به مهاجرت آورده و به مرزهاي ايران نزديك شده بودند و اگر جلوگيري ساسانيان از ايشان توسط دولت دست نشانده حميره نبود در اندك زماني سراسر عراق و خوزستان و پارسي را عشاير عرب فرا مي گرفتند چون اين عشاير فقير در مرزهاي ايران خطر بزرگي براي كشور به شمار مي رفتند شخص ياران ساساني همواره مراتب جلوگيري از ايسان بودند حتي پادشاهان عرب حيره كه تحت حمايت ايران بودند وظيفه مهم ايشان نگاهداري مرزها و دوراندن آن عشاير عرب از خاك ايران بود چنانكه همين وظيفه را عنانيان پادشاهان دست نشانده روم در مرزهاي سوريه انجام مي دادند
پيدايش اسلام در جزيره العرب قطعاً مهم ترين رويداد هزاره اول تاريخ مسيحيت بوده اين حادثه نه تنها نقشه جغرافيايي شرق را عوض كرد همچنين سرنوشت و ميسر زندگي كم تر از نيمي از بشريت را تغيير داد و به تاريخ جهتي نو بخشيد اسلام اعراب را از قيد عادت و غرائز بياباني و نيمه وحشي به ويشان رهايند و آنان را تحت يك برادري جامع جهاني و نظم اجتماعي در آورد و از آنان افراد خوبي ساخت اين سازنده ترين خدمت: اين اين است شود و هيجان برخاسته از تبليغ مذهبي كه در تغيير روحيه درنده خويي آنان بكار رفت اعراب آن را برنامه توسعه طلبي شان دانستند و در نظر آنان اشغال فيزيكي سرزمين را مقدمه ضروري گسترش ايشان بود
اما در انجام اين مقصود مشكات فراوان وجود دانست چون از يك طرف روحيها متصرفات خود را تا شمال غربي و ايراني ها دامنه نفوذ خويش را تا جنوب غربي و مشرق عربستان توسعه داده بودند و اين امر مسلم بود كه اگر حضرت رسول و جانشينان وي در صدد بسط نفوذ اسلام بر مي آمدند در نواحي مزبور با منابع روليتن روم و ايران اصطحكاك پيدا مي كردند بالنتيجه بين مسلمين و قواء روم و ايران محارباتي به وقوع پيوست برخوردهاي تا زان با ايرانيان و تاخت و تاز آنها به اين سرزمين گر چه به دست آويز دين وزير لواي اسلام بوده اما انگيزه اصلي آن براي بيشتر ايشان همان بود كه همواره ملتهاي تازه نفس پر جمعيت و فزاينده و تنگدست و بد خاك را به تجاوز به سرزمينهاي آباد بر مي انگيز و آن همانا به دست آوردن گشايش و آسايش در زندگي است ظهور اسلام اين امر طبيعي مهاجرت مردم تازه نفس و گرسنه از سرزمين خشك و بي حاصل به سرزمينهاي حاصلخيز را سامان داد سلطه تازيان باري انحطاط دولت ايران و روم كه در اين زمان به متنهاي خود رسيده بود كار حمله و مهاجرت عربها را به آن كشور آسان كرد
و اين انحطاط در ايران به اين شكل بود كه ظهور اين حنيف اسلام و بعثت پيامبر اكرم ص و هجرت آن حضورت از مكه به مدينه مصادف بود با دوران پادشاهي خسور دوم پرويز و جنگهاي وي با هر مل امپراطور روم كه از سال 63 تا 627 طول كشيد و پس از كاميابي مقدماتي به شكست ايرانيان و خلع خسرو از سلطنت پايان يافت اين جنگهاي بيست و چهار ساله دولت نيرومند ساساني را به ضعفي عظيم دچار كرد و هرج و مرج دربار ساساني بعد از خلع خسرو پرويز نيز به حدي بود كه هر پادشاه سپس از سلطنتي كوتاه بر اثر مرگ با قتل يا خلع به پادشاهي ديگر تبديل مي يافت و هيچكس را براي اطلاح اوضاع فرصتي نبود مخارج كمر شكن دربارها مايه تحميل ماليات سنگيني بر مردم شده بود كه طبعاً مي بايست به وسيله طبقه دوم يعني كشاورزان و پيشه وارن پرداخته شود طبقات عاليه و روحانيون از رفتار خود مردم را به ستوه آوردند اختلاف ديني ميان پيروان زردتشت و مزدك و ماني و بود او عيسي در موانع مختلف مملكت به نهايت رسيده بود و با چنين وضع خلاف و دشمني در ميان طبقات ممتاز يعني طبقه حاكمه كشور نيز به شدت جريان داشت و آثار انقراض و پريشاني دولت كهن ساساني هويدا بود
بنابراين ياران در اواخر دوره ساساني مساعد هر گونه اقدامي بود و اين واقعيتي است كه كليه ايران شناسان داخلي و خارجي بر آن اتفاق نظر دارند
مسائلي كه ذكر شد تاب و توان مردم ايران را ربوده بود و همگي ناراضي به نظر مي رسيدند و روح آريائي در جستجوي آزادي فكر دو انديشه و جسم او در طالب عدالت اجتماعي و مساوات بود يعني دقيقاً همان چيزي كه دولت ساساني با آن شدت بيگانه بود در آن طرف اعراب كه اينك انديشه سياسي يافته و با دستاويزي بسيار موثر به نام اسلام به اتحاد نسبي قبيله اي رسيده بودند در همان روزهاي اوليه كسب قدرت و تثبيت خلاقيت عربي به تدارك تحقق آمال ديرينه خويش پرداختند
اعراب با سلاح جديد خودسري نام داشت همه مردم روي زمين را به يكتا پرستي و برابري و برادري مي خواند و اين نداي توحيد و مساوات و عدالت طبقه مظلوم و محروم اجتماع را كه بيش از ديگر طبقات بودند به خود جلب كرد آنان كه راه نجاتي يافته گروه گروه به اين جديدي در آمدند و طومار رسم كهن را در هم نورديدند پيغمبر اسلام همه اعراب جزيره العرب را چه در داخل و چه در خارج از مرزهاي عربستان با هم متحد ساخته و به اين مبين اسلام درآورد و وعده ايشان به قوم خود اين بود كه اگر دين وي را بپذيرند عراق و ايران و سوريه از آن ايشان خواهد شد بنابراين اعراب مسلمانيكه در تنگي معيشت مي سوختند به اميد اينكه اگر فاتح شوند سرزمين هاي سر سبز و خرم عراق و ايران و سوريه و مصر را تصرف خواهند كرد و اگر كشته شوند تهيه شده و به بهشت جاويدان رخت خواهند بست دعوت آن حضرت را لبيك گفته تا در زمان جانشينان او به كشور گشايي بپردازند