موضوع : استانهای خراسان شمالی جنوبی و رضوی

توضیح: این فایل به صورت ورد و آماده ی چاپ می باشد

ويژگيهاي طبيعي
موقعيت و وسعت
استان خراسان وسيعترين استان كشور مي‌باشد كه در مختصات جغرا فيايي 30 درجه 21دقيقه تا 38 درجه و 17 دقيقه عرض شمالي و 55 درجه و 28 دقيقه تا 61 درجه و 14 دقيقه طول شرقي گسترش يافته است . وسعت اين استان 248000 كيلومتر مربع و تقريباً 65% مساحت ايران را به خود اختصاص داده است . استان خراسان از شمال و شمال شرقي به تركمنستان، از شرق به افغانستان، از جنوب به استانهاي سيستان و بلوچستان و كرمان، از غرب شمال غرب به استانهاي يزد، اصفهان، سمنان و گلستان محدود مي‌شود. استان خراسان با تركمنستان 700 كيلومتر و با افغانستان 419 كيلومتر مرز مشترك دارد.
اقليم (آب و هوا)
در استان خراسان به دليل گستردگي، اقليم هاي متفاوتي را مي‌توان مشاهده كرد. بر اساس مطالعات انجام گرفته چهار نوع اقليم كلي در استان خراسان به شرح زير وجود دارد:
-آب وهواي سرد استپي: اين نوع اقليم در نواحي مرتفع استان (ارتفاعات آلاداغ و بينالود)مشاهده مي‌شود.
-آب وهواي مديترانه اي: اين نوع اقليم بيشتر در مناطق بجنورد، قوچان، شيروان، نواحي جنوبي بينالود، ارتفاعات كپه داغ، هزار مسجد و قسمتي از مشهد وجود دارد.
-    آب وهواي نيمه بياباني ملايم: اين نوع اقليم معمولاً در نواحي شمالي خراسان مركزي و نواحي جنوبي ديده مي‌شود كه مهمترين ويژگي آن تغيير در درجه حرارت است.
-    آب و هواي گرم وخشك بياباني: اين نوع اقليم بيشتر در نواحي جنوبي استان خراسان ديده مي‌شود و 50 درصد از مساحت استان خراسان را به خود اختصاص داده است.
به طور كلي دليل اصلي تغييرات آب و هوايي استان خراسان وجود جريان هاي هواي مختلفي است كه از غرب،شمال غرب وشمال شرق وارد استان مي‌شوند اين جريان هاي هوا شامل موارد زير مي‌باشد:
-    جريان پرفشار سيبري: اين توده هوا از اواخر فصل پائيز تا اوايل فصل بهار از شمال شرق وارد كشور مي‌شود وشمال استان خراسان را تحت تأثير قرار مي‌دهد وبه شدت دما را پائين مي‌آورد و باعث ريزش برف مي‌شود.
-    جريان مديترانه اي: اين توده هوا مناطق شمالي و قسمتي از شمال غرب خراسان را تحت تأثير خود قرار مي‌دهد. به طور كلي منشاء اين جريان اقيانوس اطلس و درياي مديترانه است. اين توده هوا داراي رطوبت بسيار زياد مي‌باشد و اكثر بارش هاي غرب استان ناشي از اين توده هوا است.
-    توده هواي بياباني: منشاء اين توده هوا كوير عربستان مي‌باشد كه نقش مهمي در افزايش دماي استان دارد. توده هواي بياباني نه دليل فقر رطوبت هيچ گونه بارندگي در استان ايجاد نمي‌كند و معمولاً با گرد و غبار همراه مي‌باشد.
ميزان نزولات جوي در استان خراسان متفاوت مي‌باشد. در شمال غرب . شمال استان نزولات جوي به مراتب بيشتر از جنوب است. به طوري كه ميزان نزولات جوي در حوضه آبريز اترك به 800 ميليمتر در سال و در ايستگاه فردوس به كمتر از 30 ميليمتر مي‌رسد. بر اساس مطالعات انجام شده در سه ماه اسفند، فروردين و ارديبهشت بيشترين نزولات جوي را در استان خراسان داريم و معمولاً در ارتفاعات بيش از 2000 متر به خصوص در شمال استان، نزولات بصورت برف است.
بدليل موقعيت خاص جغرافيايي استان خراسان، بادهاي گوناگوني نيز آن را تحت تأثير خود قرار مي‌دهند، كه مهمترين آن بادهاي شمال و شمال شرقي، بادهاي غربي،بادهاي جنوبي و كويري، بادهاي 120 روزه و...است.
منابع آب
استان خراسان را مي‌توان با توجه به شرايط هيدرولژيكي به 6 حوضه آبريز تقسيم كرد. هر يك از اين حوضه ها داراي رفتار و شرايط هيدرولوژي خاص خود مي‌باشند، كه با حوضه مجاور تفاوت دارد. اين 6 حوضه آبريز عبارتند از:
1 – حوضه آبريز رودخانه اترك            2 – حوضه آبريز كوير قره قوم
3 – حوضه آبريز كوير مركزي ايران            4- حوضه آبريز كوير نم          
5 – حوضه آبريز نمك زارهاي شرق استان        6- حوضه آبريز كوير لوت        
در ادامه به توضيح مختصر هر كدام از اين حوضه هاي آبريز مي‌پردازيم:
 حوضه آبريز رودخانه اترك
آبهاي سطحي اين حوضه شامل رودخانه متعددي است كه در زير به مهمترين آنها اشاره مي‌شود:
-    رودخانه مادرسو: اين رودخانه از ارتفاعات كوه «كورخود» سرچشمه مي‌گيرد و پس از عبور از مركز دشت به جنگل گلستان مي‌ريزد، اين رودخانه در حواشي روستاي چشمه خان جريان دارد.
-    رودخانه اترك عليا: اين رودخانه از نه هم پيوستن تعدادي سر شاخه و مسيلها به وجود مي‌آيد كه از شرق به غرب و در موازات ارتفاعات حاشيه دشت، جريان مي‌يابد. وسعت حوضه آبريز اين رودخانه بالغ بر 5835 كيلومتر مربع بوده كه متوسط حجم سالانه آب اين رودخانه تا محل خروجي دشت حدود 75 ميليون متر مكعب گزارش شده است.
-    رودخانه تبرك: اين رودخانه از ارتفاعات « الله اكبر » سرچشمه مي‌گيرد و پس از عبور از دره هاي آهكي به دشت قوچان وارد مي‌شود. وسعت حوضه آبريز اين رودخانه 560 كيلومتر مربع و متوسط حجم سالانه آب آن حدود ميليون متر مكعب است.
-    رودخانه چناران: اين رودخانه به رودخانه فيروزه مي‌ريزد. وسعت حوضه آبريز آن 1434 كيلومتر مربع و متوسط حجم سالانه جريان آب در آن 14 ميليون متر مكعب است.
-    رودخانه فيروزه: اين رودخانه از ارتفاعات جنوب غرب دشت بجنورد سر چشمه ميگيرد و پس از وارد شدن رودخانه چناران به آن به رودخانه اترك مي‌ريزد. وسعت حوضه آبريز آن 208 كيلومتر مربع و متوسط حجم سالانه آب آن حدود 19 ميليون متر مكعب است.
-    رودخانه اترك: مهمترين جريان سطحي اين حوضه آبريز، رودخانه اترك است كه متوسط حجم جريان سالانه در اين رودخانه 350 ميليون متر مكعب مي‌باشد. منشاء اصلي اين رودخانه چشمه هاي كارستي است.
-    رودخانه قره چاي: اين رودخانه از ارتفاعات كوههاي شمال شيروان شروع مي‌شود و در حواشي روستاي نجف آباد به اترك مي‌ريزد. وسعت حوضه آبريز اين رودخانه تا محل ورود به اترك 1900 كيلومتر مربع مي‌باشد.
-    رودخانه دربند: اين رودخانه از ارتفاعات كوه « كورخود » سرچشمه مي‌گيرد و پس از عبور از دشت در محل « پيش قلعه »به اترك مي‌ريزد. وسعت حوضه آبريز اين رودخانه 1023 كيلومتر مربع و متوسط حجم سالانه آب آن حدود 9 ميليون متر مكعب اندازهگيري شده است.
از ديگر رودخانه‌هاي اين حوضه مي‌توان به رودخانه‌هاي دركش، سومبار،چندير،خرتوت، شيرين دره و...اشاره كرد.
 حوضه آبريز كوير قره قوم
تعداد رودخانه‌هاي اين حوضه در مقايسه با ساير حوضه‌ها نسبتاً زياد است. آب اغلب  اين رودخانه‌ها به مصرف كشاورزي و شرب مي‌رسد. برخي از اين رودخانه‌ها در مواقع سيلابي از كشور خارج مي‌شوند. در زير به برخي از رودخانه‌هايي كه در اين حوضه جريان دارند، اشاره مي‌شود:
-    رودخانه رادكان: اين رودخانه از ارتفاعات « قره لكه » و « مريجگان » شروع و در حواشي روستاهاي رادكان و مغان وارد دشت مشهد مي‌شود. وسعت حوضه آبريز اين رودخانه 239 كيلومتر مربع و متوسط حجم سالانه آب آن 16 ميليون متر مكعب گزارش مي‌شود.
-    رودخانه كارده: اين رودخانه از به هم پيوستن دو شاخه فرعي « كوشك آباد » و
« آل» بوجود مي‌آيد. اين شاخه‌ها از ارتفاعات كوه تنگه، صندوق شكن و خواجه سرچشمه مي‌گيرد و وارد دشت مشهد مي‌شود.
-    رودخانه گلمكان: اين رودخانه از ارتفاعات بينالود و از كوههاي «يال هاون » و
«كوه زرد » شروع و در حواشي روستاي گلمكان وارد دشت مشهد مي‌شود. منشاء اصلي اين رودخانه «چشمه سبز» نام دارد كه وسعت حوضه آبريز آن 43 كيلومتر مربع و متوسط حجم سالانه آب آن 12 ميليون متر مكعب گزارش شده است.
-    رودخانه طرق: اين رودخانه از ارتفاعات جنوبي شهرستان مشهد سرچشمه مي‌گيرد و در حواشي روستاي طرق وارد دشت مشهد مي‌شود. وسعت حوضه آبريز اين رودخانه 144 كيلومتر مربع و متوسط حجم سالانه آب آن حدود 22 ميليون متر مكعب است.
-    رودخانه سنگ بست: اين رودخانه از ارتفاعات جنوب شرقي شهرستان مشهد شروع و پس از عبور از دشت سرجام به رودخانه كشف رود ملحق مي‌شود. وسعت حوضه آبريز اين رودخانه 1347 كيلومتر مربع و متوسط حجم سالانه آب آن حدود 24 ميليون متر مكعب مي‌باشد.
-    هريرود: اين رودخانه از كوههاي افغانستان سرچشمه مي‌گيرد و در شمال شرق تايباد وارد ايران مي‌شود و به سمت كوير قره قوم جريان مي‌يابد. متوسط حجم سالانه آب آن 850 ميليون متر مكعب گزارش شده است.
-    رودخانه درونگر: اين رودخانه از ارتفاعات آهكي جنوب و غرب منطقه درگز سرچشمه مي‌گيرد و پس از عبور از غرب و شمال شهر درگز وارد تركمنستان مي‌شود. متوسط حجم سالانه آب آن 4 ميليون متر مكعب است.
-    جام رود: رودخانه جام رود زهكش اصلي منطقه دشت تربت جام- فريمان است كه از به هم پيوستن چندين سرشاخه بوجود مي‌آيد، و پس از مشروب كردن دشت فريمان و تربت جام در محل «دوآب» به هريرود مي‌ريزد. متوسط حجم سالانه آب اين رودخانه در محل ايستگاه حدود 18 ميليون متر مكعب گزارش شده است.
-    رودخانه فريمان: اين رودخانه از ارتفاعات كوه «سمبار» و كوه «سياه» در جنوب غربي فريمان سرچشمه مي‌گيرد و پس از عبور از بند قديمي فريمان دشت فريمان را مشروب مي‌سازد. وسعت حوضه اين رودخانه 285 كيلومتر مربع و حجم سالانه آن 20 ميليون متر مكعب است.

فهرست مطالب
عنوان
 ويژگيهاي طبيعي
موقعيت و وسعت
اقليم
منابع آب
زمين شناسي
معادن
ناهمواريها
غارها
پوشش گياهي
زندگي جانوري
محيط زيست
ويژگي هاي انساني
تاريخچه
ويژگي هاي فرهنگي و قومي
تقسيمات سياسي
جمعيت
لهجه و زبان
عشاير
مهاجرت
ويژگيهاي اقتصادي
صنايع
كشاورزي
دامپروري
راهها