موضوع : بورس به زبان ساده

توضیح: این فایل به صورت ورد و آماده ی چاپ می باشد

تاريخچه بورس در جهان :
ديويد هيوم كه آدام اسميت او را بزرگترين و ارجمندترين فيلسوف عصر ناميده نخستين بار ضمن اشاره به راسته بورس ، آن را مكاني فراتر از محل صرف قهوه و هدر دادن كاغذ و جوهر و قلم مي داند . او مي گويد : اگر اوراق بهادار نباشند كه پس اندازها را جذب كنند اين وجوه صرف خريد زمين و مستغلات مي شوند كه در آن صورت فعاليتهاي تجاري عام المنفعه لطمه مي بينند .
در اواخر قرون وسطي ملاقات بازرگانان به تدريج  صورت منظمي به خود مي گرفت در قرن پانزدهم و حوالي 1450 ميلادي ، بازرگانان بلژيكي در شهر بورژو مركز فلانو در شمال غربي بلژيك در ميداني به نام تربوئرس در مقابل خانه  بزرگزاده اي به نام فن در بوزه جمع مي شدند و به داد و ستد و پرداختند . ميادين محل تجمع بازرگانان به بورس مشهور شد. لزوم تأسيس بورس در شهر آنورس بلژيك در 1460 احساس گرديد و آن زماني بود كه شهر بورژو به دليل پيشروي دريا رو به ويراني گذاشته بود و عده زيادي از بازرگانان شهر بورژو به بندر آنورس در بلژيك كوچ كرده بودند .
اين پيشينه تاريخي بي شباهت به سابقه ايجاد بانك نيست كه در آن مورد هم ، افرادي جهت تبادل پول روي نيمكتهاي ميدانهاي قديمي و سنتي اروپا مي نشستند ، كه بعدها نام بانك از همان لغت بنك به معني نيمكت اخذ شد ، ايجاد بانك و بورس هر دو در نتيجه انباشت تجربه و مهارت انسان و نياز به مكانيسمهاي تسهيل كننده بوده است.
رشد بورس و جا افتادن آن در عمليات تجاري و اقتصادي ، با انقلاب صنعتي اروپا و شكوفايي اقتصاد تازه متحول شده آن قاره ،‌ از كشاورزي به صنعتي همراه بوده است و نكته قابل توجه آنكه درست در هنگام جهش معاملات بورس و پا گرفتن آن ،‌دول اروپايي مانند انگلستان ، آلمان و سوئيس قوانين و مقررات ناظر بر فعاليت اين نهاد را وضع كردند و قبل از اينكه امنيت سرمايه گذاري به خطر افتد و موجباتي فراهم شود كه صاحبان پس اندازهاي كوچك ، صنايع نوپاي اروپايي را از موهبت مشاركت خود محروم نمايند، ضمانت هاي اجرايي قانوني وضع شد تا از هر گونه تقلب و تزوير و پايمال شدن حقوق صاحبان سهام جلوگيري گردد.
اولين بورس اوراق بهادار جهان در اوايل قرن هفدهم در شهر آمستردام تشكيل گرديد و كمپاني معروف استعماري “ هند شرقي ” سهام خود را در آن بورس عرضه نمود.
بورس آمستردام امروزه نيز يكي از منابع مهم تأمين سرمايه در سطح بين المللي است.
دومين بورس معتبر دنيا ، بورس لندن است كه از سال 1801 ميلادي با انتشار 4000 سهم 50 پوندي به مبلغ 200000 پوند و با عضويت 500 نفر اقتتاح شده و آغاز به كار نمود . از ابتداي امر ، در بورس لندن اوراق بهادار خارجي و داخلي مورد داد و ستد قرار مي گرفته است . بورس نيويورك در اواخر قرن هيجدهم تأسيس شده و با وجود رقيب ديگري به نام بورس امريكن ، از نظر حجم معاملات و اهميت در بازار سرمايه آمريكا ، در مقام اول قرار دارد. گرچه تا قبل از تأسيس بورس نيويورك نيز ، اوراق قرضه و سهام شركتها توسط دلالان و بازرگانان حرفه اي مورد داد و ستد قرار مي گرفت ، اما در سال 1792 ، بيست و چهار نفر از واسطه هاي خريد و فروش سهام تصميم گرفتند با انتخاب محل معييني در آنجا مستقر شده و موجباتي را فراهم آورند تا متقاضيان خريد سهام شركتها يا فروشندگان اوراق قرضه به آنجا مراجعه نمايند .
در آمريكا ، اولين محل شناخته شده به عنوان بورس اوراق بهادار در نيويورك در محوطه اي در زير سايه درخت نارون بزرگي در خيابان “وال استريت ” بود كه بعدها به قهوه خانه اي در نزديكي همان محل انتقال يافت.
بورس وال استريت با جمع آوري مبالغي به نام وروديه از دلالان ( كارگزاران ) و گسترش عمليات ، تقويت شد و به مجتمع تجاري عظيمي مبدل گرديد كه بعدها به نام “ بورس سهام نيويورك ”‌ رسماً به ثبت رسيد. در حال حاضر تعداد كارگزاران اين بورس به چند هزار شخص حقيقي و حقوقي بالغ مي گردد.
ساير بورسهاي سهام در آمريكا را مي توان در بوستون ، لوس آنجلس ، شيكاگو ، فيلادلفيا ، بالتيمور، سالت ليك سيتي ، ديترويت، پيتسبورگ ، سين سيناتي ،‌ ميدوست وچند شهر ديگر نام برد .
بورس توكيو در حال حاضر بزرگترين بازار سرمايه دنياست . در ژاپن چندين بورس فعال ومعتبر ديگر نيز وجود دارد. بورسهاو بانكها در ژاپن ارتباط دروني پويايي دارند . بي مناسبت نيست اشاره شودكه  نه بانك از ده بانك بزرگ دنيا نيز ، به ژاپن تعلق دارد. بطور كلي بورسها به سه دسته كلي زير تقسيم مي شوند :
1)    بورس كالا:
1)    كالا عموماً در خود بورس موجود نيست ، بلكه احياناً نمونه يا مسطوره آن وجود دارد .
2)    كالاي مورد معامله در بورس ، كالاي طبقه بندي شده ،استاندارد شده و داراي مشخصات كامل است بطوري كه خريدار و فروشنده از مشخصات كالاي مورد معامله كاملاً مطلعند .
3)    كالاي مورد معامله در بورس بايد قابليت توليد مجدد داشته باشد.
                       به مركز فروش كالاي هنري و يا تمبرهاي پستي و نظاير آن بورس
                       كالا اطلاق نمي شود.
2)     بورس اسعار: كه در آن خريد و فروش ارز صورت مي گيرد .
3)     بورس اوراق بهادار : كه در آن :
1)     سهام شركتها و واحدهاي توليدي ، تجاري و خدماتي
2)     اوراق قرضه منتشره توسط دولت و موُسسات خصوصي
3)     اسناد خزانه مبادله مي گردد.
نقش بورس در اقتصاد:
1)‌ تامين منابع مالي مورد نياز واحدهاي توليدي : ميزان وابستگي سرمايه اي بنگاههاي بزرگ توليدي پاره اي از كشورهاي صنعتي به انتشار سهام و ساير اوراق بهادار ، براي تأمين مالي در حدود 70 درصد مي باشد و تنها 30 درصد منابع مالي مورد نياز اين بنگاهها از طريق سيستم بانكي تأمين مي گردد .
در واقع مي توان رابطه معني داري بين حجم توليد ناخالص ملي و يا درآمد سرانه با تفوق بازار سرمايه بر سيستم بانكي مشاهده نمود . شايد يكي از عمده دلايل ترجيح بازار سرمايه و مكانيسم انتشار اوراق بهادار توسط شركت بر سيستم بانكي آن باشد كه با سهيم شدن سرمايه گذار در سود و زيان شركت ريسك شركت از سرمايه گذاري جديد كاهش مي يابد.
2) جمع آوري پس اندازهاي كوچك و بزرگ و تشكيل سرمايه ملي متعادل :‌ اكثر كشورهايي كه موفق شده اند نسبت سرمايه گذاري به توليد ناخالص ملي را افزايش دهند ، بازار بورس اوراق بهادار گسترده اي بوجود آورده اند ، آنچه در كشور ما بايد بيشتر مورد توجه قرار گيرد آن است كه نظام بانكي بدليل بوركراسي دولتي عدم رقابت و همچنين موانع شرعي و قانوني بسيار ناكاراست . همين مسأله باعث افت شديد نسبت تشكيل سرمايه ثابت به توليد ناخالص ملي از حدود 34% به حدود 17% در خلال سالهاي 1357 تا 1370 گرديده است. در مقابل بورس اوراق بهادار از بسياري از اشكالات  شرعي مبراست تا آنجا كه بعضي از صاحب نظران اقتصاد اسلامي آن را نوعي اقتصاد بر پايه اوراق بهادار مي دانند . بنابرين لزوم گسترش فعاليتهاي بورس اوراق بهادار بيش از پيش احساس مي شود. چرا كه بسياري از اقتصاددانان ، نسبت  تشكيل سرمايه بالاتر از 30% را يكي از اصول لازم رشد و توسعه پايدار مي دانند.                                           
3)‌ ايجاد انگيزه براي سرمايه گذاريهاي صنعتي : بورس اوراق بهادار نه فقط روي تصميمات خانوار در جهت پس انداز تأثير مثبت مي گذارد ، بلكه باعث افزايش  سرمايه گذاري توسط بنگاهها و كارآفرينان مي شود . چرا كه سرمايه گذاران مي توانند اطمينان بيشتري براي تأمين سرمايه كسب كنند و بدين طريق ريسك كمتري را براي خود مفروض بدانند.
4)     گسترش مالكيت عمومي : بورس اوراق بهادار با توجه به قانونهاي محدودكننده مالكيت در آن ، باعث گسترش مالكيت و در نتيجه گسترش مديريت و تصميم گيري در جامعه مي گردد. اگر مالكيت واحدهاي عرضه كننده كالا و خدمات در كشوري ، گسترش يابد ، مصرف كننده بدليل آنكه سرمايه خود را در بخش عرضه در گير مي بينند فقط به برآورده شدن تقاضاي خود نمي انديشد بلكه خواهان سودآوري بخش عرضه نيز خواهد شد. اگر مشاهده مي شود تورم تأ ثير اجتماعي شديدي در جامعه ايجاد مي كند ، بدان دليل است كه اكثريت افراد از بخش عرضه جدا هستند . چه بنگاه در وضعيت مناسبي قرار داشته باشد و چه ور شكسته باشد ، كارگزاران طبق قانون كار از حقوق و مزاياي كافي برخوردارند . حقوق كارمندان نيز هيچ وابستگي اي به رشد توليد در جامعه ندارد . در اين شرايط وجود يك تورم بالا باعث تقليل قدرت خريد آنان مي گردد. يكي از راههاي حفظ موقعيت كارگزاران و كارمندان دولت ، اجازه به آنها براي سرمايه گذاري در واحدهاي توليدي است. چرا كه اين واحدها در كوتاه مدت از تورم منتفع مي شوند .
نتيجه آنكه بورس اوراق بهادار بدليل گسترش مالكيت باعث نزديك شدن به عدالت اجتماعي مي شود.
5)    اصلاح ساختار و حل مسائل مالي بنگاههاي توليدي : از آنجا كه بنگاهها بايد شرايط پذيرش را قبل از ورود به بورس به اجرا درآورده باشند و يكي از مهمترين شرايط ورود به بورس اصلاح ساختار مالي است ، شركتها بالاجبار در جهت بهبود سيستم مالي خود حركت ميكنند. 
6)    بوجود آمدن رقابت بين واحدها: يكي از مهمترين پيامدهاي بورس بالا رفتن رقابت ميان واحدهاست. اين بدان دليل است كه كوچكترين اشتباه يك واحد توليدي مي تواند قيمت سهام آنرا به شدت كاهش دهد و در مقابل يك حركت مناسب‌ (‌مثلاً سرمايه گذاري در زمان مناسب ) باعث افزايش قيمت سهام خواهد شد. در واقع نه فقط بين واحدهاي همسان رقابتي براي افزايش كيفيت و كاهش قيمت محصول و در نتيجه افزايش سهم بازار در جريان است بلكه بين كليه واحدهاي بورس نيز رقابتي براي حفظ قيمت سهام و روند سوددهي شركت بوجود آمده است . يكي از نكات حائز اهميت در اين رابطه آن است كه از آنجا كه اطلاعات شركتهاي پذيرفته شده در بورس بصورت همگاني در مي آيد ، مديريت و كاركنان واحدهاي پذيرفته شده ، حساسيت بيشتري در مورد نحوه عملكرد واحد خود خواهند داشت.
فهرست مطالب
 بورس به زبان ساده
تاريخچه بورس در جهان     1
نقش بورس در اقتصاد     4
معيارهاي تشخيص ميدان و نحوة فعاليت بورس     7
تأسيس و شكلگيري بورس تهران     8
تاريخچة بورس اوراق بهادار     8
ساختار سازماني بورس اوراق بهادار     10
نحوه فعاليت كارگزاران در بورس     12
جايگاه بورس اوراق بهادار در بازار سرمايه ايران     16
انواع اوراق بهادار     17
عوامل تعيين كنندة نرخ سهام     19
نكات و عوامل مهم در انتخاب اوراق بهادار     21
سرمايه گذاري و سرمايه گذاران     28
فرآيند سرمايه گذار در بورس اوراق بهادار تهران     32
كارگزاران     33
متخصصين بازارسازها     34
فرآيند دريافت و اجراي سفارش     38
تعيين كد معاملاتي براي مشتريان     42
اجراي سفارش مشتريان     43
صدور اعلاميه خريد و فروش و گواهينامه موقت سهام     46
حقوق و تعهدات سهامداران     49
حق سهيم شدن در  سود شركت     50
تعهدات سهامدار     52
برنامه هاي سازمان بورس اوراق بهادار     52
راه اندازي بورسهاي منطقه اي     53
ايجاد بورس كالا     54
منابع