موضوع : علم اقتصاد مکتب اقتصادی و سیستم اقتصادی اسلامی
توضیح: این فایل به صورت ورد و آماده ی چاپ می باشد
چكيده
اقتصاد اسلامي مقوله‌اي است كه از ديرباز مورد بحث و بررسي علماء اسلامي قرار گرفته است. دانشمندان اسلامي درباره ماهيت اقتصاد اسلامي بحثهاي زيادي داشته‌اند و كتب و مقالات زيادي دراين زمينه به رشته تحرير درآمده است. به رغم مباحث زياد هنوز بحثهايي حل نشده در اين خصوص وجود دارد. بعضي اقتصاددانان اقتصاد اسلامي را علم اقتصاد از نوع« اقتصاد اثباتي» مي دانند، در حالي که عده اي آ ن را مکتب اقتصادي « اقتصاد هنجاري » مي پندارند و گروهي نيز براين عقيده اند که تفکيک علم اقتصادو مکتب اقتصادي از يکديگر امري بي حاصل است.
در اين مقاله ابتدا تعاريفي از «علم»، «مكتب» و «سيستم اقتصادي» ارائه شده است. سپس بحثهاي موجود به تناسب در هر يك از اين مقولات انجام شده است. و در نهايت با توجه به جامعيت دين اسلام ديدگاهي كه به نظر مي‌رسد با مجموعه اهداف وآرمانهاي اسلامي نزديكتر باشد تحت عنوان سيستم اقتصادي اسلام معرفي شده است. ويژگيهاي نگرش سيستمي به اقتصاد اسلامي و نتايج مترتب بر آن بحثهاي ديگري است كه در اين مقاله به آنها پرداخته شده است.
واژه‌هاي کليدي: اقتصاد، علم، مکتب، اسلام، سيستم اقتصاد.
Abstract
The subject of Islamic economy has been discussed by Islamic scientists for a long time. Islamic authorities have made various arguments on the nature of the Islamic economy and have written a lot of books and articles. In spite of numerous arguments in the past, still remain unresolved questions in this area. Some scientists think of Islamic economic system as positive economics, while others think of it as normative economics. Still another group believe that division of economics on the basis of positive and normative economics and economic school is useless.
In this article we first define the concepts of economics, school of economic system and then arguments belonging to these terms are provided. Finally due to comprehensiveness of Islam, the Islamic economic system is introduced to match Islamic ideas and targets. Characteristics and results of systematic approach to Islamic economic system are among the issues that are considered.
Keywords: Economics, Science, School, Islam, Economic System
مقدمه
بحث درخصوص اقتصاد اسلامي بسيار زياد است. عده‌اي از دانشمندان اسلامي در پي تئوريزه كردن مباحث اقتصاد اسلامي بوده و هستند. بعضي از اقتصاددانان مسلمان معتقدند كه اقتصاد اسلامي از مقولات «اقتصاد دستوري» است. عده‌اي نيز بر اين‌باورند كه اقتصاد اسلامي از نوع «اقتصاد اثباتي» است. بعضي ديگر بر اين اعتقادند كه در اقتصاد اسلامي نمي‌توان مفاهيم اثباتي و دستوري را از هم تفكيك كرد. علاوه بر نظرات فوق عده‌اي ديگر از علماي اسلامي به نحو ديگري به مسئله نگاه مي‌كنند گروهي بر اين باورند كه‌اقتصاد اسلامي همان «مكتب اقتصادي» است. عده اي نيز اعتقاد دارند كه اقتصاد اسلامي نوعي «سيستم اقتصادي است» و گروهي به آن با ديده مسائل اخلاقي مي‌نگرند.اين مقاله در پي آن است تا ضمن مروري خلاصه بر مفاهيم «علم»، «مكتب» و «سيستم اقتصادي» جايگاه اقتصاد اسلامي و نوع نگرش به آن را در حد توان روشن سازد.
ماهيت اقتصاد اسلامي
آيا اقتصاد اسلامي از مقولات علمي است؟ يا اينكه اقتصاد اسلامي مقوله‌اي مكتبي يا اخلاقي است؟ و يا اقتصاداسلامي يك سيستم اقتصادي است؟ براي روشن شدن بحث لازم است هر يك از مفاهيم فوق قدري شكافته شده و مورد بحث قرار گيرند.
علم اقتصاد( اقتصاد اثباتي )
تعاريف مختلفي براي علم وجود دارد. چون در اينجا هدف بحث در مفاهيم نيست لذا به اجمال به ارائه بعضي از تعاريف مي پردازيم.در يکي از تعاريف علم آمده است: علم شامل مجموعه‌اي از قضاياي كلي است كه محور خاصي براي آنها لحاظ شده و هر قضيه قابل صدق و انطباق بر مصاديق متعددي است1 با اين تعريف علم اقتصاد عبارت از قضاياي كلي است كه درخصوص پديده هاي اقتصادي مصداق دارند.
تعريف ديگري علم اقتصاد را اينگونه بيان مي‌كند. علم اقتصاد بررسي‌روشهايي است كه بشر به وسيله پول يا بدون آن براي بكار بردن منابع كمياب توليد به منظور توليد كالاها و خدمات در طي زمان و همچنين براي توزيع كالاها و خدمات بين افراد و گروه‌ها در جامعه به منظور مصرف در حال و آينده‌انتخاب مي‌كند2.
در تعريفي ديگر علم اقتصاد ، عبارت از علمي است كه حيات اقتصادي پديده‌ها وجلوه‌هاي آن را تفسير كرده، ارتباط آن پديده‌ها و جلوه‌ها را با اسباب و عوامل كلي كه بر آن حاكم است بيان مي‌دارد3. بنابراين ديدگاه علم اقتصاد مسئوليت دارد تا آن پديده‌هاي اجتماعي و يا طبيعي را كه در زندگي اقتصادي پديد مي‌آيند بررسي‌نموده اسباب و علل پديد آمدن وقايع را در خارج بيان دارد4. اگر چه تعاريف در اين زمينه زياد است ليكن اگر بخواهيم نقاط مشترك آنها را بيابيم به موارد كلي زير خواهيم رسيد. علم اقتصاد در زمينه كشف روابط علّي بين پديده‌هاي اقتصادي بحث مي‌كند. در اين تعريف محور علم اقتصاد، بررسي و كشف روابط بين پديده‌ها است. بر اين اساس اگر بجاي پديده‌هاي اقتصادي، هدف، بررسي و كشف روابط بين‌خواص ظاهري اجسام باشد، با علم فيزيك سرو كار خواهيم داشت. همچنين وقتي راجع به حركت وقوانين و مقررات حاكم بر آن بحث مي‌کنيم در واقع از علم مكانيك يا «علم‌الحركه» بحث خواهيم کرد.
فهرست مطالبچكيده 1
Abstract 3
مقدمه 5
ماهيت اقتصاد اسلامي 6
علم اقتصاد( اقتصاد اثباتي ) 6
مكتب اقتصادي 11
سيستم اقتصادي 13
ديدگاهها در اين زمينه 14
جامعيت اسلام 17
سابقه نگرش سيستمي به اقتصاد اسلامي 22
جمع‌بندي و نتيجه‌گيري 27
پي نوشت ها 39
منابع و مآخذ 46