موضوع : دوران مشروطیت

توضیح: این فایل به صورت ورد و آماده چاپ می باشد

مقدمه:
ايران و ايرانيان همواره از استبداد در رنج و عذاب بوده و هستند. روزگاري از سرناداني به آن گردن نهادند و روزگاري از سراجبار.
در روزگار ناداني، شاهان را برخوردار از فرهّ‏‎ ايزدي و سايه ي خدا در روي زمين و ايران زمين را ملك مطلق پادشاه مي دانستند و براي آنان درجه اي والا از الوهيت و تقدس را قائل بودند و به هر آنچه كه شاهان برآنها روامي داشتند بدون كوچكترين اعتراضي گردن مي نهادند و در زوزگار اجبار نيز چنان رخوت، بي تفاوتي و ترس آنان را فراگرفت وفراگرفته كه كمتر جرأت و جسارت دم زدن در مورد آن را در خود ديدند و مي بينند.
در پيش از اسلام، پادشاهان با قدسي خواندن خويش در صدر توجيه اعمال استبدادي شان بر مي آمدند و خود را نماينده ي اهورا مزدا و داراي فره ايزدي مي دانستند. حتي با ورود اسلامن نيز اين رويه (حكومت استبدادي و توجيه آن) همچنان ادامه پيدا كرد و جالب آنكه پس از اسلام روحانيون و متوليان ديني نقشي را كه موبدان در پيش از اسلام در توجيه استبداد داشتند را به عهده گرفتند و اينكه در بعضي كتب و متون گفته مي شود كه با وروداسلام در ايدئولوژي قدسي دانستن شاه خلل ايجاد شد، خيالي باطل است بلكه فقط تا حدودي در صورت عناوين و القاب تغئيراتي صورت گرفت و مثلاً واژه هايي چون پادشاه و فرهّ ايزدي جاي خود را به خليفه و سلطاني وظل الله دادند و در اين مورد آقاي مطهري به خطا رفته اند كه در كتاب خدمات متقابل اسلام و ايران اينگونه مي آورند: «اسلام اين فكر را كه پادشاهان آسماني نژادند، براي هميشه ريشه كن ساخت» .
اينكه چه زماني آن ناداني جاي خود را به آگاهي داد، بايد بگوئيم كه در زمان مشروطه اين مهم رخ داد و حال چه شد كه اين تفكر براي اولين بار در آن مقطع دچار تزلزل شد. موضوع اصلي اين مقال است كه به آن خواهيم پرداخت ولي اينكه چرا پس از دو انقلاب بزرگ مشروطه و انقلاب 57 كه هر دو در مخالف با استبداد و خود كامگي شكل گرفت ما هنوز هم هواي مسموم استبدادي را استشمام مي كنيم و گويي كه ريشه هاي اني هيولايي كه اتمامي تاريخ ما را در بر گرفته خشك نمي شود، موضوعي است بس قابل تأمل كه به نظر مي رسد در اين زمينه از سوي انديشه ورزان ايراني چندان كه بايد كار نشده است.آخر سخن آنكه گر چه بسياري از آرمانهاي مشروطه به بازنشست و در زمان حاضر نيز با وجود گذشت يك قرن به بار ننشسته است وليكن پيروزي مشروطه در آن بود كه توانست هاله ي تقدسي كه به دور پادشاهان كشيده شده بود را از بين ببرد و پادشاه را نه شخصيتي فرازميني و آسماني كه شخصيتي زميني و قابل نقد معرفي كند و نداي آزادي خواهي و قانوني مدارك را براي اولين بار در اذهان مردم ساري و جاري سازد.
نوشته ي حاضر از سه بخش تشكيل شده است.
-    بخش اول كه در آن از اصلاحات قبل از انقلاب مشروطه سخن رفته است.
-    بخش دوم كه در آن از زمينه هاي شكل گيري مشروطه سخن به ميان آمده است.
-    بخش سوم كه درباره ي چگونگي به ثمر رسيدن مشروطه و حوادث مربوط به آن به توضيح پرداختيم.
بخش اول:
بيداري ايرانيان و اصلاحات
 مشروطه را مي بايد دنباله ي سلسله اصلاحاتي دانست كه بعد از اولين مواجهه ي جدي ايران با غرب به وقوع پيوست. بعد از شكست هاي ايران در سلسله چنگلهاي ايران و روس كه با وجود رشادتهاي بسيار از ناحيه ي سپاه ايران منجر به بستن دو قرار داد حقارت بارگلستان 1228ه.ق و تركمانچاي 1243 ه.ق شد، ايرانيان براي نخستين بار در اين مقطع بود كه به عقب ماندگي خود پي بردند و در جهت از ميان برداشتن فاصله ي خود و غرب متمدن به مدر نيزاسيون روي آوردند و در نتيجه گامهايي در جهت اصلاحات برداشتند كه آخرين آنها مشروطه بود.
اصلاحات مذكور توسط اين اصلاحگران بوجود آمد؛ عباس ميرزا، اميركبير سپه سالار كه به اختصاره آنها مي پردازيم.
عباس ميرزا
    در مورد وي گويند كه مردي شجاع و با صلابت بوده و علاقه ي وافري به دانش و هنر مي داشته است. پس از شكست هاي مكرر از روسيه دست به يكسري اصلاحات و نوسازي كه عبارتند از: ايجاد نظام جديد با الگوبرداري از ارتش عثماني، فرستادن اولين گروه دانشجويان به خارج براي تحصيل، راه اندازي اولين نشريه ي چاپي در تبريز، ايجاد دارالترجمه و راه اندازي كارخانه ي توپ سازي، كه در مجموع مي توان گفت اصلاحات عباس ميرزا بيشتر در بعد نظامي بوده.
امير كبير
    وي در سه بعد سياسي، اقتصادي و اجتماعي به اصلاحات پرداخت. در بعد سياسي ابتدا به منظم كردن ارتش پرداخت، قشون دائمي را احياء كرد و اقدام به احداث كارخانه ي توپ سازي و توليد اسلحه ي سبك كرد.
در بعد اقتصادي با وضع كردن ماليات و عوارض بر كالاهاي خارجي به حمايت از بازرگانان و تجار داخلي پرداخت و به احداث كارخانه هاي شكر، شيشه، چدن، سرب، مس، چيني، كاغذ سازي و بافندگي همت گمارد.
و بالاخره در بعد اجتماعي نخستين مدرسه ي غير ديني ايران به نام دارالفنون را تأسيس كرد. نخستين نشريه ي ايراني به نام وقايع اتفاقيه را راه انداخت وسعي كرد از قدرت علما و روحانيون كه يكي از بزرگترين موانع اصلاحات وي بودند بكاهد، اما افسوس وصد افسوس كه دولت امير دولت مستعجل بود و معاندان با وي همان كردن كه دانيم.
سپه سالار
    ميرزا حسين خان سپه سالار، كه در واقع ادامه دهنده ي راه امير كبير بود نيز اصلاحات قابل توجهي انجام داد. اقدامات وي در جهت نوسازي عبارتنداز: تأسيس دارالشوري، راه اندازي پستخانه و تمبر پستي، استخدام مهندس معدن شناس از اتريش، انتشار روزنامه و دادن آزادي به آنها و مبارزه با رشوه خواري.
    اين خلاصه اي بود از گامهايي كه در دوران فتحعلي شاه و ناصرالدين شاه در جهت اصلاحات برداشته شد و مي توان از مشروطه به عنوان آخرين اين گام ها نام برد، گرچه نبايد اينگونه تصور شود كه دربار و در رأس آن شخص شاه با اصلاحات به طور كامل مخالف مي كردند، چندانكه ناصرالدين شاه كه اميركبير و سپه سالار، دو صدر اعظم اصلاح طلب خويش را معزول كرده بود چندان به اصلاحات بي ميل نبود و حتي با رعايت احتياط به يكسري از اصلاحات اجتماعي و آموزشي نيز دست زد كه از آن جمله مي توان به راه اندازي دارالترجمه و چاپخانه ي دولتي، توسعه ي دارالفنون و فرستادن فارغ التحصيلان آن به فرانسه را توسط وي اشاره كرد. وليكن به نظر مي رسد تا جايي موافق اصلاحات بوده كه به اركان حكومتي اش خللي وارد نسازد.
 بخش دوم:
زمينه هاي وقوع انقلاب مشروطه
 هر انقلاب معلول تحولات دروني همان جامعه مي باشد كه در اين گذر عوامل بسياري بر روند شكل گيري آن تأثير مي گذارند كه انقلاب مشروطه ي ايران نيز از اين قاعده مستثني نيست.
به طور كلي عوامل تأثير گذار ذر انقلاب مشروطه را مي توان بردو قسم دانست:
-    زمينه هاي فكري
-    زمنيه هاي اقتصادي
كه جداگانه به هر يك مي پردازيم.
فهرست مطالب
مقدمه:    1
بخش اول:    4
بيداري ايرانيان و اصلاحات    4
عباس ميرزا    5
امير كبير    5
سپه سالار    6
بخش دوم:    8
زمينه هاي وقوع انقلاب مشروطه    8
زمينه هاي فكري    9
-ميرزا فتحعلي آخوندزاده    12
-ميرزا حسين خان سپه سالار    12
-يوسف خان مستشارالدوله تبريزي    13
-عبدالرحيم طالبوف    13
-ميرزا ملكم خان ناظم الدوله    14
زمينه هاي اقتصادي    17
بخش سوم:    20
از اعتراض تا انقلاب    20
جنبش تنباكو، (نقطه عطفي در تاريخ ايران)    21
آغاز حركت    22
اعتراض نخستين    24
-دومين اعتراض    24
-سومين اعتراض    25
مبارزه براي نگاه داشت مشروطيت    28
آخرسخن    29
فهرست منابع    32
تحقيق:    34
دوران مشروطيت    34