موضوع : مقاله نقش توریسم و گردشگری در اقتصاد ایران

توضیح: این فایل به صورت ورد و آماده چاپ می باشد

پیشگفتار
صنعت جهانگردي در ايران از نيم قرن پيش با تشكيل اداره اي به نام “امور جهانگردي” در وزارت كشور شكل گرفت، تا فعاليت هايي در زمينه ايجاد تسهيلات مربوط به اين صنعت را انجام دهد.اداره“امور جهانگردي” در سال 1320 جاي خود را به “شوراي عالي جهانگردي” داد .اين سازمان كه به عنوان متولي بخش جهانگردي در كشور محسوب مي شود، در طي ساليان متمادي ،كه بيش از هفتاد سال از عمرآن ميگذرد، دستخوش تغييرات و تحولات گوناگوني گرديد.
نهايتاَ در سال 1383 با ارائة لايحه دولت وبا تصويب مجلس شوراي اسلامي با عنوان سازمان ميراث فرهنگي وگردشگري و زير نظر رياست جمهوري شكل تازه اي به خود گرفت.تا بتواند با ايجاد راهكارهاي مناسب،جهت بهرهبرداري از ظرفيتها و قابليتهايبالقوه گردشگري در كشورمان سالانه پذبراي تعداد زيادي جهانگرد باشد .
درطي سالهايي كه از زمان تشكيل اين سازمان مي گذرد ،همواره برنامه هاو طرح هاي متعددي جهت توسعة جهانگردي كشور،مطرح و گاهي نيز اجرا شده است.
يك از برنامه هايي كه در اواسط دهه 40 و در اوابل دهة 50 با توجه به درآمد هنگفت ناشي از فروش نفت و روياي تبديل شده ايران به جرگة كشورهاي پيشرفتة صنعتي جهان مطرح گرديد.
اين برنامه كه در قالب برنامه عمراني پنج ساله چهارم كشور(51-46)جهانگردي به عنوان يك بخش مستقل در نظر گرفته شد. در سال 1350،يك سال قبل از پايان برنامه عمراني چهارم،قرارداد طرح جامع توسعه جهانگردي ايران،بين سازمان برنامه و شركت خارجي توريست كنسولت منعقد شد .
طبق اين قرارداد توريست كنسولت ابتدا به مطالعه همزمان بازارهاي موجود تقاضا براي جهانگردان در كشور و بررسي سياست ها،منابع،اولويتهاو تسهيلات جهانگردي ايران مي پرداخت و سپس نتايج حاصله را با منابع موجود كشور براي جذب جهانگردان و ايرانگردان تطابق مي داد.انجام اين طرح حدود دو سال و نيم (از مهر 1350تا1352)به طول مي انجاميد.
اين طرح يك ار مهمترين طرح هاي ارائه شده در صنعت گردشگري ايران در قبا از انقلاب محسوب مي شود، كه متاسفانه طرح فوق كه شامل چندين مجلد و بالغ بر 2000 صفححه و نقشه است،متاسفانه هيچگاه امكان اجرا را نيافت.
همچنين در طي همان سالها،چندين طرح مطالعاتي انجام گرفت،ولي هرگزبه مرحلة اجرا و عمل درنيامد ،كه موارد زير ازآن جمله است :
• طرح جامع جهانگردي كرانه هاي درياي خزر
• طرح ايجاد مراكزجهانگردي در كلاردشت و دشت نظير
• طرح ايجاد مراكز جهانگردي در كرند
• طرح جامع آبهاي معدني سرعين و لاريجان
• طرح جامع جهانگردي جزاير كيش ومينو
• طرح جامع جهانگردي سد لتيان
صنعت جهانگردي ايران بعد ازانقلاب :
در سال 1358 به منظور جلوگيري از تداخل وظيفه و هماهنگ نمودن فعاليت هاي مسائل مربوط به امرجهانگردي در جهت اعمال سياست صرفه جويي ،طبق مورخ 11/8/58 شوراي انقلاب چهار شركت(شركت سهامي گشتهاي ايران،شركت سهامي مركز خانه هاي ايران،شركت سهامي مراكز جهانگردي براي ورزشهاي زمستاني،شركت سهامي تاسيسات جهانگردي)در يكديگر ادغام گرديدو تحت عنوان سازمان مراكز ايرانگردي و جهانگردي با ساختار وخط مشي هاي جديدو هدف متمايزاز گذشته شكل گرفت.(دبيرخانة شوراي عالي ايرانگردي و جهانگردي،1373: 33)
اساساَ پس از پيروزي انقلاب اسلامي،ورود جهانگردان در سطح بين المللي به كشورافت شديدي پيدا كرد و علل عمدة اين كاهش شديد پس از انقلاب را بايد دگروني ارزش هاي حاكم بر جامعه،وقوع جنگ تحميلي و عوارض وابسته بدان و عوامل ديگري دانست كه در ذيل فهرست واربه برخي از آنها اشاره مي شود:
الف – عوامل درونی :
• مشخص و مصوب نبودن اهداف و سايتهاي جهانگردي
• تبليغات استكبار جهاني به منظور مخدوش نمودن چهرة انقلاب اسلامي و ايجاد مشكلات سياسي واجتماعي در سطح بين المللي براي به انزوا كشيدن جمهوري اسلامي
• عدم تطبيق و هماهنگي جهانگردان برخي از كشورهابا فرهنگ اسلامي
• كمبود امكانات مال براي توسعه و تجهيز تاسيسات مورد نياز صنعت جهانگردي
• عدم هماهنگي و همكاري ميان سازمان هاو نهاد هاي مرتبط با اين مسئله
• بي ثباتي قيمتها،تورم و چند گانگي قيمتها
ب)عوامل دروني:
• كمبود نيروي انساني متخصص به لحاظ خروج اين دسته كاركنان از اين بخش
• كمبود تاسيسات اقامتي براي پذيرايي ازگردشرانداخلي و خارجي
• فقدان نيروي كارآمد متخصص و با تجربه در سطح مديدريت و راهبرد صنعت ايرانگردي و جهانگردي.
بطور كلي در سالهاي اخير سعي شده است كه مشلات موجود در راه توسعه صنعت گردشگري ،نظير وجود قوانين مختلف دست و پاگيرو موازي، مشكلات صدور ويزا،گمركات،مشكلات اقامتي و غيره مرتفع شود و يا اينكه دسته كم تخفيف يابد ،كه نتايج اين اقدامات تا حدودي مثبت بوده است.
بدين ترتيب در سالهاي اخير تعداد گردشگران خارجي و ورودي (گردشگران فرهنگي)و درآمد ارزي حاصل نيز روندي افزايشي داشته است،اگرچه تا دستيابي به سطح آمارهاي جهاني موجود،فاصله زيادي وجود دارد .
جدول آمار تعداد توريست هاي ورودي و درآمد ارزي حاصل از آن طي يك دورة 10 ساله
متغييرها    74    75    76    77    78    79    رشد سالانه
توريست هاي ورودي به ايران    48.9    57.3    76.4    100.8    132.1    134.2    23.5
هزينه يرانه (دلار آمريكا)    455.8    460.3    460.3    461.3    443.4    576.3    1.08
ميليون دلار    205.1    261.2    351.7    464.5    585.7    773.5   
در طول دهه گذشته ميزان جهانگردان داخلي به طور ميانگين هر ساله بين 5 تا 10 درصد افزايش يافته است. بر اساس آخرين آمار منتشره توسط سازمان جهانگردي ايران تعداد جهانگردان داخلي كه در انواع هتل ها و ميهمانخانه ها در كشور سكونت گزيده اند، در سال 2001 تعداد 227،194،2 و در سال 2002 تقريباً 000/400/2 بوده است. متاسفانه در سالهاي اخير اطلاعاتي در مورد در آمد ساليانه حاصل از ايرانگردان داخلي در دست نيست. با فرض اينكه ايرانگردان داخلي به طور متوسط 5 روز اقامت كنند، اين فرض به رقمي  معادل 12 ميليون ايرانگرد داخلي در هر شب  در سال 2002 بالغ مي شود.
عليرغم افزايش تعداد ايرانگردان داخلي، ايران هنوز فاقد يك زير ساخت جهانگردي مطلوب است. به ويژه در رابطه با اماكن اقامتي، امكانات موجود به هيچ وجه جوابگوي كمي و كيفي تقاضا نيستند. در اين زمينه مهم است كه به ذهن بسپاريم كه رتبه بندي هتلهاي ايران قابل مقايسه با رتبه بندي هتل هاي موجود در كشورهاي اروپايي نيستند. از تاريخ انقلاب در سال 1979 تنها چند با كيفيت بالا ساخته شده است. بنا بر اين هتلهاي چهار و پنج ستاره موجود بر اساس نظام رتبه بندي ايراني- آشكارا معادل همان مقوله در كشورهاي توسعه يافته نمي باشند.
بر اساس مطالعات WTO پيش بيني مي‌شود كه تعداد جهانگردان جهان تا سال 2010 به يك ميليارد نفر برسد كه درآمدي بالغ بر 1550ميليارد دلار عايد كشورهاي جهان مي‌كند.از سوي ديگر ميزان اشتغالزايي در بخش جهانگردي 11/2 برابر سريع تر از ساير بخش‌ها عنوان شده است، چرا كه اين صنعت بيش از 100ميليون شغل در سراسر جهان ايجاد مي‌كند.
به گزارش خبرنگار ايسنا بر اساس آمار WTO ركورد گردشگران جهان با رشد 10درصدي به 760ميليون نفر رسيده است و پيش بيني مي‌شود در سال 2005 صنعت گردشگري جهان رشدي در حدود 5 تا 8 درصد داشته باشد.
بر اساس همين مزاياي اقتصادي است كه كارشناسان بر ضرورت نگاه كلان اقتصادي به صنعت گردشگري در دولت جديد تاكيد مي‌كنند
عدم نگاه اقتصادي مانعي براي توسعه گردشگري
پروفسورصحرائيان از جمله كساني است كه معتقد است: تاثيرات شگرف گردشگري در كاهش نرخ بيكاري، افزايش سطح درآمد ملي و تامين منابع انرژي و رونق بازار صنايع دستي كه طبق آمار موجود 10 ميليون نفر از آن ارتزاق مي‌كنند، تنها بخشي از مزاياي ويژه‌ي پرداختن به اين صنعت است.
وي به ايسنا مي‌گويد: گردشگري از دهه‌ي 60 توسط اقتصاددانان توسعه در رديف صنعت قرار گرفت و به عنوان صنعت توريسم در سطح جهان مطرح شد وآنگونه در ميان كشورهاي جهان همانگونه مورد توجه قرار دارد كه در كشور ما نفت مورد توجه قرار گرفت.
به گفته‌ي وي، به ازاي هر گردشگر ورودي 4 تا 10 شغل ايجاد مي‌شود كه در محاسبات اقتصاددانان توسعه اين روند با احتساب مشاغلي در بخش‌هاي توليدي و خدماتي براي هر گردشگر، ايجاد شغل به 15 تا 18 نفر به طور مستقيم و غيرمستقيم مي‌رسد. اگر هزينه‌ي ايجاد هر شغل ايجاد شده را به دقت محاسبه كنيم، مي‌بينيم كه براي هر فرصت شغلي در بخش خدمات و صنعت بين 12 تا 25 هزار دلار سرمايه‌گذاري نياز است، حال آنكه براي صنعتي چنين درآمدزا، حجم سرمايه‌گذاري بسيار اندك است.
وي با اشاره به سياستگذاري كشورهاي موفق در گردشگري افزود: درچنين كشو‌رهايي دولت تمام توان خود را صرف ايجاد زيرساخت‌ها و سرمايه‌گذاري در جهت تامين امكانات مي‌كند و اجازه مي‌دهد تا سرمايه‌گذاري ديگر بخش‌ها در جريان مبادلات گردشگري و براي ايجاد خدمات و محصولات جديد توريستي هزينه شود. به همين دليل است كه سطح بهره‌وري سرمايه‌گذاري در اين كشورها به شدت افزايش مي‌يابد.
صحرايئان تاكيد كرد: در آمار گردشگري خاورميانه بين سال‌هاي 46 تا 56 ايران اولين جايگاه گردشگري را دارا بود، در حاليكه كشوري مانند مصر با وجود آثار تاريخي فراوان و يكي از اعجاب هفتگانه جهان در رديف چهاردهم قرار گرفته بود.
اين اقتصاددان ادامه داد: در حال حاضر بيش از 49 درصد منابع انرژي كشور مصر و 37 درصد منابع تركيه از محل گردشگري تامين مي‌شود، در حالي كه ما در كشورمان در همين حدود منابع نفتي را استخراج و صادر مي‌كنيم.
وي همچنين يادآور شد: كشور اسپانيا با داشتن كمترين جاذبه‌هاي تاريخي و توريستي سالانه در حدود 30 تا 40 ميليارد دلار را كسب مي‌كند و يا كشور عربستان كه در اوايل دهه‌ي 80 در برنامه‌ريزيهاي كلان خود و با جداسازي حج از رديف خدمات زيارتي و تبديل آن به يكي از صادرات غيرنفتي خود سالانه 30 ميليارد دلار از اين منبع را به دست مي‌آورد.
به گفته‌ي وي، عربستان به دليل نداشتن كالاهاي صادراتي غيرنفتي سالانه 24 تا 30 ميليارد دلار از محل گردشگري زيارتي را بدست آورد.
اين اقتصاد دان اضافه كرد: گردشگري امروز به انواع مختلفي از جمله گردشگري تجاري، زيارتي، علمي، پژوهشي، فرهنگي، طبيعت‌گردي و ... تقسيم مي‌شود كه هر كدام تسهيلات و امكانات خاصي را مي‌طلبد كه متاسفانه ما در اطراف تخت جمشيد كه يك جاذبه‌ي بين‌المللي در كشورمان است، هم حداقل اين امكانات و تسيهلات را نداريم.
وي با اشاره به وجود 8 ميليون بيكار و زيرفقر بودن 51 درصد از مردم كشورمان تاكيد كرد: با همه‌ي كبموداتي كه در صنعت گردشگري داريم، دولت موظف است جهت بهبود وضع معيشتي و درآمدزايي مردم از اين منبع سرشار كه تا كنون بلااستفاده مانده است، بهره‌برداري كند و اتكاي اقتصاد ايران به درآمدهاي نفتي را با جايگزين كردن درآمدهاي گردشگري كاهش دهد
فهرست مطالب
نقش توریسم و گردشگری در اقتصاد کشور :    2
پیشگفتار    2
صنعت جهانگردي ايران بعد ازانقلاب :    3
الف – عوامل درونی :    4
ب)عوامل دروني:    5
عدم نگاه اقتصادي مانعي براي توسعه گردشگري    7
موازنه منفي جهانگردي در ايران يك خطر است    9
گردشگري 2 برابر نفت سود دارد    9
نقش صنعت توریسم در اقتصاد و مقایسه ان با ایران    13
اقتصاد توریسم ورزشی و نقش زنان در توسعه پایدار    15
اما توریسم ورزشی چیست و توریست ورزشی کیست ؟    17
توريسم در اقتصاد كنيا    19
صنعت توریسم در استان مازندران    20
مشکلات و تنگناهای بخش توریسم در استان مازندران    24
پیشنهادات    27
صنعت توریسم و جایگاه اقتصادی آن در ایران    30
منابع و ماخذ :    36