موضوع : نقش معنویت در ایجاد بهداشت روانی

توضیح: این فایل به صورت ورد و آماده چاپ می باشد

چكيده:
معنويت وارتباط با يك قدرت برتر،مهمترين نياز بشر است.نيازهاي روحي انسان از مسائل مادي جداست؛با عنايت به ديدگاهي كه هر مكتب به انسان دارد، نگاه به معنويت نيز متفاوت خواهد بود.تلفيق روح وروان انسان با دين ومذهب موضوع اساسي در خلقت انسان به شمار مي رود.معنويت به لحاظ نقش بازدارنده اي كه دارد،مي تواند در كاهش بيماريهاي رواني مانند افسردگي،اضطراب و...نقش مؤثري داشته باشد بسياري از افراد ، به خصوص مؤمنان معتقد به دين و مذهب ، براي مقابلاه با فشارهاي رواني محيط كار، زندگي ومشكلات عاطفي ناشي از روابطشان به اعتقادات مذهبي خود متئسل مي شوند . در واقع براي بسياري از افراد توسل به اعتقادات مذهبي به خدا ، تنها راه حفظ سلامت رواني است.
امروزه بيش از هر زمان ديگر در اين عصر ماشيني و فشارهاي رواني حاصل از آن ، نيازمند تفكر وانديشه در باب تأثيرگذاري تقيدات ديني در مقابله با استرس و عوامل فشارآور روحي وجسمي انسان ها هستيم.بسياري از انديشمندان براين باورند كه دين ومعنويت تأثير انكار ناپذيري بر سلامت روح وجسم وديگر ابعاد زندگي بشر دارد.
افراد مذهبي با اعتقاذات ديني خود از قبيل:عبادت،توكل،نماز،دعا وصبر مي توانند با ايجاد اميد ونگرش مثبت به ديگران باعث آرامش درون خود شوند.
معنويت مرحله اي است كه در آن معنا،اميدآسايش وآرامش درون را در مي يابيم.بسياري از افراد از طريق اعتقادات مذهبي به آن دست مي يابند.برخي آن را در روابط اجتماعي يا اصول وارزشهايشان مي يابند.
معنويت مرحله اي است كه طي آن افراد معناي زندگي را درك مي كنند.اين معنا چيزي فراتر از خودشان است.در واقع معنويت همان چيزي است كه آرامش و امنيت خاطر را فراهم مي كند.
افراد با باورهاي مذهبي به واسطه بهره مندي از آرامش دروني كمتر دچار استرس مي شوند،از طرفي سلامت روان به ايجاد نگرش مثبت كمك مي كند واين به نوبه خود احساس درد را كاهش مي دهد.عقايد ديني در اميدوار كردن انسانها وايجاد انگيزه شفا يافتن براي بيماريهاي جسماني ورواني آنان مؤثر است.ارتباط با خدا در سختي ها ومشكلات وبحران هاي زندگي به انسان آرامش مي دهد.سلامت روان چيزي فراتر از نداشتن علائم بيماري رواني است.سلامت روان يعني اينكه فرد بتواند عملكرد موفق وعالي از نظر تفكر، خلق وخو ورفتار داشته،همچنين فعاليت هاي مفيدي در جامعه ارائه دهد،روابط مثبت باديگران برقرار كند،بامشكلات واسترس ها وناملايمات زندگي كنار آيد وتوانايي كمك به ديگران را هم داشته باشد.
لذا در اين پروژه با توجه به مستندات فوق به نقش معنويت در ايجاد بهداشت رواني كاركنان ناجا پرداخته مي شود.
واژگان كليدي:
دين،معنويت،بهداشت رواني،ايمان،نيروي انتظامي
مقدمه:
در طول تاريخ بشر، باورهاي مذهبي ومعنويت حاصل از آن، جزو نياز هاي اساسي ومبرم حيات انساني محسوب شده ونياز به منابع الهي براي رسيدن به آرامش در مقابل استرس هاي (تنيد گي)محيطي ويا درمان پاره اي از اختلالات روحي مانند اضطراب،افسردگي،احساس گناه،وسواس ونيز بيماريهاي جسمي نقش بسيار مهمي در روند تكامل انسان ايفا نموده است.در قرن بيست و يكم-كه دوران پرالتهاب استرس هاي انساني است –ارتقاي سلامتي افرا جامعه جهت توسعه علمي،سياسي،فرهنگي واقتصادي از مهمترين مسائل اساسي هر كشوري محسوب مي گردد.طبق تعريف سازمان جهاني بهداشت،بهداشت رواني علمي است كه با آن انسان ها قابليت ارتباط موزون وهماهنگ با ديگران را يافته وقادر به تغيير واصلاح محيط فردي اجتماعي،حل تضادها وتمايلات شخصي به طور عادلانه ومتناسب مي شوند.
طب دنياي امروز وفردا،طب پيشگيري وبرنامه ريزي براي بهتر زيستن است اما آرامش دروني تمناي دايمي انسان وحلقه مفقود شده جوامع امروزي است به خصوص جوامعي كه از مذهب و اخلاق فاصله گرفته اند وبه هرميزان اين جدايي بيشتر باشد ،معضلات رواني واجتماعي افراد(خصوصا نسل جوان جامعه)به همان اندازه خود نمايي مي كند.نقش اثر بخش وتحول آفرين دين اسلام وكتب مذهبي تا بدان جاست كه مي تواند مايه اصلاح، تقوا وارتقاي سطح بهداشت روان گردد.هدف عمده اديان الهي راهنمايي وهدايت بشر، كمك به بهتر زيستن وحفظ آنان در برابر انحراف از مسير رشد است.
در زمان معاصر ، از يك سو ما شاهد پيشرفت هاي گسترده در زمينه تكنولوژي هستيم واين دستاورد انسان صنعتي است؛از سوي ديگر جوامع بشري با مشكلات متعددي روبه رو هستند: افزايش جرم،جنايت،خشونت،بي بند وباري واحساس ناامني از شاخص هاي زمان معاصر(يعني قرن بيست و يكم)مي باشند.علاوه بر مشكلات فوق ، اختلال در شناخت، بي معنا ديدن زندگي واحساس پوچي در ابعاد مختلف زندگي، منجر به بر هم زدن بهداشت روحي ورواني جوانان شده است.مشكل اساسي در بروز چنين عارضه هايي نداشتن روحيه معنوي و بي توجهي به تشكيلات الهي- به عنوان يك سيستم كارساز- براي كليه تصميم گيري ها وبرنامه ريزي هاي زندگي است.در اين ميان جزء لا ينفك سيستم (ايمان به خدا) است كه اگر به خوبي به آن پرداخته شود،مي تواند مسير رشد انسان بي معنا ومادي رذا به سوي كمالات متعالي و ارتقاي بهداشت رواني واجتماعي سوق دهد(حكمت نيا،1378،ص 122).
هنگامي كه انسان دردمند وتنها ، نا اميد از كمك ديگران در كاهش دردهاي جسمي يا رواني خود راهي به جايي نمي يابد،هنگامي كه اميد بهبودي از بيمار مبتلا به اختلال رواني يا جسماني با سيري مزمن وپيش رونده سلب مي شود ودر مان هاي كلاتسيك كمكي به او نمي كنند،تنها راهي كه براي نجات از اضطراب،افسردگي ودردهاي جان كاه او باقي مي ماند ياري جستن از ايمان وباور ديني است.(كالا برس،1987).
باور به قدرت خداوند ونيايش او وسر نهادن به خواست واراده الهي،در تسكين دردها به انسان توان تحمل مي دهد.در اين حال است كه نيازهاي روحي تأمين مكي شوند،سرمايه هاي اخلاقي تبلور مي يابند وانسان توان آن را مي يابد كه از جسم خود دور گردد و درد را حس نكند،يا آن چنان آرامش يابد كه تنش را تجربه ننمايد(گالانتر،1982).
رفتارهايي از قبيل توكل به خداوند،صبر،دعا،زيارت وغيره مي توانند از طريق ايجاد اميد به نگرش مثبت باعث آرامش دروني فرد شوند.باور به اين خدايي كه هست كه موقعيت ها را كنترل مي كند ومسئول عبادت كننده هاست،تا حد زيادي اضطراب مرتبط با موقعيت را كاهش مي دهد،به طوري كه اغلب افراد مؤمن ارتباط خود را با خداوند مانند ارتباط با يك دوست صميمي توصيف مي كنندومعتقدند كه مي توان از طريق اتكاء وتوسل به خداوند اثر موقعيت هاي غير قابل كنترل را به طريقي كنترل كرد(كرال وشيهان،1989).
افرا متدين به هر نسبت كه ايمان قوي ومحكم داشته باشند از بيماريهاي رواني مصون تر هستند.ايمان ديني به حكم اينكه به انسان كه يك طرف معامله است نسبت به هيجان كه طرف ديگر معامله است اعتماد واطمينان مي بخشد،دلهره ونگراني نسبت به رفتار جهان را در برابر انسان از ميان مي برد مبه جاي آن به او آرامش مي دهد(مطهري،1375).
بيان مسئله:
اين تحقيق به برسي نقش دين در تأمين بهداشت رواني افراد براساس يافته هاي موجود مي پردازد.بهداشت روان در لغت به معني نگاه داشتن،تندرستي وحفظ صحت است(معين،70).هر چند تعاريف مختلف از بهداشت روان بيان شده است تعريف مناسب از بهداشت روان بايد در برگيرنده فرد وجامعه در سطح وسيعتر باشد.اما نقطه نظرهاي متفاوتي در اين باب وجود دارد.شكل تعريف بهداشت رواني از آنجا سرچشمه مي گيرد كه هنوز تعريف صحيح وقابل قبول براي بهنجاري نداريم.كارشناسان بهداشت جهاني،سلامت فكر وروان را اينطور تعريف كرده اند: سلامت فكر عبارت است از قابليت ارتباط موزون وهماهنگ با ديگران ،تغيير واصلاح در محيط فردي ،اجتماعي وحل تضادها وتمايلات شخصي به طور منطقي،عادلانه ومناسب(به نقل از صدري،80).
بوالهري مي نويسد: بهداشت روان عبارت است از تأمين وحفظ سلامت رواني،فردي واجتماعي به طوري كه فرد بتواند فعاليت هاي روزمره را به خوبي انجام دهد وبا افراد خانواده ومحيط خود ارتباط مناسب برقرار نمايد.
در اسلام بهداشت روان به معناي بهداشت نفس انساني است.تعريف بهداشت رواني در اسلام عبارت است از: (( اصول وروشهاي مشروعي كه در وهله اول باعث تأمين ،ايجاد وحفظ ودر وهله دوم تقويت وتكامل سلامت نفس ودر وهله سوم به درمان بيماريهاي رواني انسان مسلمان تا رسيدن به مرتبه كمال مطلق است)).منظور از اصول وروشهاي مشروع در شيوه هاي علمي وعملي است كه در دستورات  اسلاتم آمده وبه كار بستن آنها باعث سلامت روان انسان مي گردد.منظور از "تأمين" بيشتر به جنبه هاي بهداشتي وپيشگيري قضيه مربوط است.در اسلام پيشگيري مقدم بر درمان است.يكي از مهمترين آموزه هاي تربيتي مكتب حيات بخش اسلام دعا ونيايش است هيچ انساني نيست كه گرفتاري ومشكلات در زندگي نداشته باشد.بلاهاي روحي همه انسان ها رذا تهديد مي كند و ارتباط با خدا درذدها را زايل مي كند وباعث آرامش زندگي مي شود.امام صادق (ع) مي فرمايد: دعا كن ، زيرذا شفاي همه دردهاست.انسان وقتي از دارنده تمام كمالت چيزي را طلب مي كند و با او ارتباط برقرار مي كند،احساس لذت وسرور مي كند وبه عكس وقتي از غير خدا چيزي درخواست مي كند احساس ذلت وخواري مي كند.اين احساس عزت وذلت بر سلامت روان تأثير مي گذارد.راز ونياز از جمله راه هاي معنوي –عاطفي ياري جستن از قدرت بي نهايت خداوند است.
يكي از روانشناسان مي گويد: " امرذوزه يكي از علوم ،يعني روان پزشكي همان چيزهايي را تعليم مي دهد كه پيامبران تعليم مي دادندزيراروان پزشكان در يافته اند كه دعا،نماز وداشتن يك ايمان محكم به دين،نگراني،تشويش،هيجان و ترس را كه عامل بيشتر ناراحتي هاي ماست ،برطرف مي كند ".
بنابراين راز ونياز علاوه بر اينكه غم واندوه را زايل مي كند،باعث اطمينان قلب وقدرت روحي مي شود،زيرا انسان در نهايت به ويژه در وقت اضطراب غالبا با حضور قلب و خلوص نيت رو به سوي خدا مي آورد وبا او درد دل مي كند.عقده هاي خويش را بيرون مي ريزد و اسرار خود را كه در نهان گاهش هست به زبان مي آورد وتنها از او راه چاره وگريز را طلب مي نمايد.
دكتر آلكسيس كارل مي گويد: " دعا محكم ترين و بالاترين***** مشكلات است،تأثير دعا واقعا شگفت انگيز است ، قدرت دعا ونيايش نشانه آزاد شدن انرژي استهمانطور كه به كمك تكنيك هاي علمي انرژي اتمي را آزاد مي كنند،با استفاده از قدرت دعا واز طريق شگردهاي علمي مي توان انرژي معنوي را آزاد ساخت‍‍ ‍‍.آثار اين قدرت انرژي زا بر بسياري از مردم آشكار شده است."
اهداف پژوهش:
يكي از مهمترين مسائل دين مبين اسلام توجه به بهداشت رواني وجسماني است؛نظر به اينكه مسئله سلامتي وبيماري هم براي فرد وهم براي جامعه از اهم موضوعات بوده لذا هميشه بشر به دنبال كشف علل وعوامل پيدايش بيماري وراه هاي پيش گيري از آن بوده است.هم چنين كشف وتبيين علل بيماري فقط مخصوص انسانهاي عادي نبوده ،بلكه اولياي الهي هم ساير انسانها را به رعايت و حفظ بهداشت روان سفارش نموده وبه منظور شناسايي و راه هاي پيشگيري از ابتلا به انواع بيماريهاي رواني راهكارهايي را همچون دعا ، نيايش، تقرب به خداوند متعال پيشنهاد داده اند كه باعث آرامش دروني و احساس تنها بودن را از انسان دور مي كند.با توجه به اينكه اسلام ديني است جاودانه و جهان شمول مجموعه برنامه هاي آن مي تواند تأمين كننده سلامت و سعادت هر انساني در طول تاريخ و در هر مكان ودر تمام فرهنگ ها باشد.لذا به اين منظور موضوع پروژه خود را به بررسي نقش معنويت وبا محوريت دين اسلام در ايجاد و افزايش سلامت روان فرد وجامعه انتخاب كردم.
اهميت مسئله وسؤالات مربوطه :
در جامعه كنوني ما بسياري از افراد دچار مشكلات عاطفي و رواني شده وبا آن ذست وپنجه نرم مي كنند.لذا در بين درمانهاي مختلف روانشناختي راهبردهاي مقابله اسلامي وتقرب خداوند متعال از جمله راه هايي است كه مي توانو افراد را در اين راه كمك كند.مشاهدات تجربي نيز نشانگر آن است كه دين ومعنويت در فرد جرأت ، انگيزه، اعتماد به نفس، خوش بيني ، آرامش وصبر ايجاد مي كند پژوهشها هم مؤيد آن است كه نماز، روزه،توكل به خدا،صداقت وغيره باعث كاهش اضطراب ، افسردگي، خوبي ، شكايات جسماني ناشي ازمسايل رواني وايجاد احساس آرامش وصبر مي شود(صدري،80)
فهرست مطالب
نقش معنويت در ايجاد بهداشت رواني    1
چكيده:    1
واژگان كليدي:    2
مقدمه:    3
بيان مسئله:    5
اهداف پژوهش:    7
اهميت مسئله وسؤالات مربوطه :    8
روش ونوع پژوهش:    9
فصل اول :1-1فقدان معنا در زندگی    10
1-2ایمان عامل نجات بخش انسان از استرس و تنیدگی    13
فصل دوم    16
2-2 امان ،امید و عشق سه ویژگی اصلی انسانهای معنوی    18
فصل سوم    19
3-1 مذهب و بهداشت روانی    19
فصل چهارم    21
4-1راههای مقابله با تنیدگی و حفظ بهداشت روانی در تعالیم اسلام    21
الف-روشهای شناختی:    22
4-2 ایمان و باور مذهبی    22
بینش فرد نسبت به وقوع سختیها    22
3-4نقش صله رحم در بهداشت رواني :    24
4-4توکل    25
4-5نقش اعتقاد به مقدرات الهی در مقدرات در مقابله مًوثر با استرس    26
روشهای عاطفی-معنوی :    27
یاد خدا    27
4-7دعاو نیایش    28
4 ـ 8 نماز    31
فصل پنجم:    31
5-1 تأثیرآموزه ها دینی بر بهداشت و سلامت روان    31
«امنیت روانی»:    32
5-3 سلام و سلامت روان    33
5-4 توسل به ائمه معصومین –علیهم السلام- اولیاء خدا    34
فصل ششم    34
6-1 توسعه و رشد معنویت جهت ارتقاء بهداشت روانی:    34
نتیجه گیری:    37
پشنهادات :    39