موضوع : حسادت از دیدگاه اسلام
توضیح : این فایل به صورت ورد و آماده چاپ می باشد
چكيده:
پروردگار متعال مىخواهد كه همه ما سرشار از نيرو و اشتياق باشيم و جسم، ذهن و روحى سالم داشته باشيم.بىترديد، زندگى پر نشاط و با طراوت منظور پروردگار است و ذهنيتهاى نادرست، اين وضعيت مطلوب را برهم مىزند.يكى از ذهنيتهاى نامطلوب، «حسادت» است كه بايد علل و زمينههاى رشد آن را در خانواده، جامعه و از همه مهمتر، در خود جست و جو كرد و با توجه به آثار نامطلوب جسمى و روانى كه در ما ايجاد مىكند، با به كارگيرى شيوههاى اخلاقى و علمى، از بروز آن در خردسالى جلوگيرى كرده، در صورت شكلگيرى، با خشكاندن ريشههاى آن در بزرگسالى، خود را از دام اين هيجان نامطلوب رها سازيم.
مقدمه
«حسادت» (۱) واكنشى هيجانى است كه از قريب دو سالگى آغاز مىشود و با رشد كودك، ممكن است تا بزرگسالى ادامه يابد و بر طبق الگوهاى مختلف فرهنگى، به صورتهاى متفاوتى جلوهگر شود.حسادتدركودك، پاسخى طبيعىاستبه محركهاوهنگامى ايجاد مىشود كه به اعتقاد وى، عاطفه يا محبتى را از دست داده باشد.در الگوى حسادت، غالبا نوعى ترس نيز وجود دارد; زيرا حسود احساس مىكند كه ديگرى عاطفه شخص مورد علاقه او را نسبتبه وى به خطر انداخته است و يا مقامى را كه او انتظار رسيدن به آن را داشته، ديگرى احراز كرده است.بنابراين، موقعيتى كه حسادت را برمىانگيزد، غالبا يك موقعيت اجتماعى است. (۲)
كودكان در ابتدا، از احساسات درونى خويش (حسادت) و علل پيدايش و پيامدهاى آن در رفتار خود، آگاهى زيادى ندارند و نمىدانند كه چرا رفتارهاى آنان تغيير كرده است.به عبارت ديگر، رفتارهاى آزار دهنده كودك حسود تا حد زيادى ناآگاهانه يا نيمه آگاهانه است، ولى با رشد عقلى بيشتر و نزديك شدن به دوران بلوغ و نوجوانى و جوانى و پس از آن تا بزرگسالى و به دست آوردن تجربههاى درونى و بيرونى درباره علل و انگيزههاى رفتار حسادتآميز خود، اينگونه رفتارها بيشتر آگاهانه مىشود و به همين دليل، ازنظراسلام رفتارهاى حسادتآميز، پس از بلوغ مورد تكليف قرار مىگيرد و فرد وظيفه دارد به گونهاى آنها را مهار كند.
زمينههاى رشد حسادت
منشا محركهاى حسادت را بايد در موقعيتها، شرايط خاص محيطى و روابط اجتماعى وبهخصوص دروجود اشخاص جست و جو كرد.بدينروى، در اينجا به برخى از آنها اشاره مىشود:
الف - شرايط خانواده و تفاوتهاى فردى
رقابت و همچشمى يكى از فرزندان نسبتبه ساير خواهران و برادران، كه گاه «رقابت همشيرها» (۳) ناميده مىشود، يكى از زمينههاى مساعد و عمده رشد حسادت در كودكان است و والدين آن را طبيعى و تقريبا غير قابل اجتناب مىدانند. (۴) با توجه به چنين شرايطى، مىتوان گفت:
۱.اولين فرزند نسبتبه كودكان بعدى حسادت بيشترى از خود نشان مىدهد; زيرا او مدتها تمام محبت و مواظبت پدر و مادر را به خود اختصاص داده بود.ولى با تولد فرزند دوم، اين فرصت از او گرفته مىشود و همين موجب تحريك حسادت او سبتبه او مىگردد.
۲.در ميان كودكانى كه تفاوت سنى آنان بين ۱۸ - ۴۲ ماه است، بيش از ساير كودكان زمينه حسادت وجود دارد.بچه خردسال به هر مزيتى كه طفل بزرگ از آن برخوردار است، حسادت مىورزد و بچه بزرگتر از محبت و مواظبتى كه به بچه كوچكتر مىشود بدش مىآيد.
۳.در خانوادههاى ۲ يا ۳ فرزندى، بيش از خانوادههاى پرجمعيتحسادت وجود دارد.
۴.والدينى كه به فرزندان خود توجه افراطى دارند و شديدا نگران و مواظب آنها هستند، بيش از والدينى كه به كودكان خود توجه كمترى دارند با مشكل حسادت كودكانشان روبهرو هستند; زيرا اين والدين براى پيشرفت فرزندان خود قوانين معينى وضع كردهاند و وقتى كه اطفال نتوانند خود را با آن منطبق سازند، مورد سرزنش پدر و مادر قرار مىگيرند.اين فرزندان بيشتر اوقات با كودكانى كه پيشتر رفتهاند مقايسه مىشوند و اين موجب برانگيخته شدن حسادت نسبتبه ديگر كودكان مىشود.
۵.در محيطهاى خانوادگى، كه مادران شيوه منظم و ثابتى در تربيت كودك خود ندارند و برخوردشان بىثبات و متغير است، بيش از ساير خانوادهها، رفتارهاى حسادتآميز مشاهده مىشود.
۶.در دختران بيش از پسران حسادت ديده مىشود (۵) و از هر سه بچه حسود دوتايشان دخترند. (۶)
۷.حسد در ميان اطفال باهوشتر بيشتر است.
۸.حسد در روابط بين دختر با دختر بيشتر مشاهده مىشود تا روابط بين پسر و پسر و دختر و پسر.
۹.اگر ميان همسران تضادى باشد، فرزندى كه از يك يا چند جهتبه يكى از آنها شبيه است، هدف خشم و قصاص ديگرى واقع مىشود.طفلى كه اينگونه مورد بىمهرى واقع مىشود، به خواهر يا برادرى كه بر خلاف خودش از محبت و نوازش برخوردار است، حسادت مىورزد. (۷)
ب - برخوردهاى تبعيضآميز
به طور كلى، «امتياز و تبعيض» حسادت را به دنبال دارد.كسى كه نسبتبه ديگرى از امتياز ويژهاى برخوردار است در معرض حسادت ديگران قرار مىگيرد; چنانچه در حديثى از امام علىعليه السلام آمده است: «كل ذي رتبة سنية محسود» ; (۸) هر شخص داراى امتياز و رتبه شايسته، مورد حسادت واقع مىشود. برخى از پدران و مادران به دلايل گوناگون، بعضى از فرزندان را بر خواهران و برادران خود ترجيح داده، مورد توجه و محبتبيشترى قرار مىدهند; چنانچه گاهى جنسيت فرزندان عامل تبعيض مىگردد، به طورى كه مادران معمولا با پسران خود صميمى بوده و پدران بيشترين محبتخود را متوجه دختران مىنمايند.در نتيجه، فرزندى كه از طرف يكى از والدين محبت و ملاطفت كمترى دريافتمىكند و شاهد رفتارى غيرعادلانه است، نسبتبه فرزند ديگر حسادت مىورزد و از وى متنفر مىشود.
فهرست مطالبچكيده: 2
مقدمه 2
زمينههاى رشد حسادت 3
الف - شرايط خانواده و تفاوتهاى فردى 3
ب - برخوردهاى تبعيضآميز 5
ج - احساس محروميت 7
آثار حسادت 8
آثار جسمى و روانى حسادت 10
راههاى جلوگيرى از رشد حسادت 12
۱- درمان حسادت در كودكى 12
۲- درمان حسادت در بزرگسالى 13
راههاى عملى درمان حسادت در بزرگسالى 16
پىنوشتها: 18