موضوع : مقاله سبک رازی قرن چهارم تا قرن هفتم هجری قمری
توضیح : این فایل به صورت ورد و آماده چاپ می باشد
سبک رازی (قرن چهارم تا قرن هفتم هـ .ق.)
سبک رازی با توجه به تغییر شرایط اجتماعی در قرن چهارم و قرون پنجم و ششم قابل بررسی است. قرن چهارم با اوج دگرگونیها و تجدید حیات علمی و ادبی در ایران مقارن بود و آزادیهای متعدد در زمینه‌هایی چون دین و اندیشه و رجوع به مفهوم برادری و برابری سازمان فضایی ـ کالبدی شار این دوران را نیز تحت‌تأثیر قرار داد. در این دوران شهرهای بزرگی چون سیراف ، ری ، اصفهان، نیشابور، طوس ، جرجان و شیراز (فناگرد خسرو) نام خود را در تاریخ ثبت کردند.
دو نکته قابل توجه شکوفایی انجمنهای صنفی و خودنمایی مدرسه ، به عنوان یکی از عناصر پایه‌ای شار، متأثر از توجه به آزاداندیشی و آموزش ، می باشد. کالبد شهر کماکان بر میدان میانی پی‌افکنده شد که در اطراف آن دیوانها، بازارها و جامع قرار داشتند. اما در قرون پنجم و ششم ، تجدید حیات علمی و ادبی ، با به قدرت رسیدن ترکان سلجوقی در ماوراءالنهر و خراسان افول پیدا کردند.
در این دوران ، آزادیهای اجتماعی از میان رفت و شریعت اسلامی به مقیاسی وسیع ، با اوضاع و احوال جدید سیاسی وفق داده شد. دولت مالکیت آب و زمین را به دست گرفت و نظام اقطاع و تیولداری زمان ساسانیان به روی کار آمد. دولت در هر جا حاضر بود و امنیت لازم برای تولید و مبادله فراهم شد، در نتیجه ، شهرنشینی و شهرسازی رشد نمود و شار بزرگ و گسترده ، و دولت سلجوقی و سپس دولت خوارزمشاهی ، متولد شد.
شار دولتی سلجوقی و خوارزمشاهی ، بر مبنای سازمان اجتماعی ـ عقیدتی حاکم بنیان نهاده شد و محلات در ستیز با یکدیگر، مانند دوران ساسانی ، رشد می‌یافت البته مبنای این ستیز تفاوتهای دینی ، مذهبی ، قومی و نژادی بود. سازمان فضایی شهر در این دوره عبارت بود از میدان اصلی و بزرگ (اغلب در میانه شهر) که در پیرامون آن کاخها ، دیوانها ، جامع و گاه بیمارستان قرار داشت.
دهانه اصلی بازار به این میدان باز می‌شد و شاخه‌های خود را در شهر می‌گستراند و در اطراف آن محلات شکل گرفتند. مدارس و مساجد در مسیر معابر و گذرهای اصلی واقع شدند، هر محله برای خود مسجد ، مدرسه ، حمام ، بازارچه ، گورستان و امثال آن داشت و کل مجموعه
شهری درون باروهای مستحکم واقع می‌شد.
شيوه رازي که از اوايل دوره ي ديلميان آغاز و پس از ايلغار مغول و تا پايان دوره ي سلجوقيان در پهنه ي ايران بزرگ و آسياي صغير رواج داشته، مورد بحث قرار مي گيرد. شيوه ي آذري که بين حکومت ايلخاني و زمامداري تيموريان برپا بوده، تحولاتي را در اجزاء معماري مثل گنبدهاي مخروطي و هرمي شکل و گنبدهاي دو پوسته و قوس هاي تيز و تحولات شگرف در گره سازي و معرق به وجود آورده است
اين برنامه جدا از مباحثي چون اصول معماري ايراني، حفظ و كرامت و احترام انسان به معماري، فن اجراي ساختمان، استفاده از مصالح بوم‌آورد ايدري، تبعيت از نيازهاي ابعاد انساني، مدل‌ها و... به بررسي سبك‌شناسي معماري ايران، شيوه پارسي (هخامنشيان) سده ششم پيش از ميلاد تا سده چهارم، شيوه پارتي (اشكانيان و ساسانيان) سده چهارم تا صدر اسلام، شيوه خراساني (صفاريان، طاهريان، غزنويان و...) از ابتداي قرن چهارم تا پايان قرن چهارم، شيوه رازي (سامانيان، سلجوقيان و خوارزمشاهيان) قرن پنجم تا اول قرن هفتم، شيوه آذري (ايلخانيان و تيموريان) از اول قرن هفتم تا اول قرن دهم، شيوه اصفهاني (صفويان، افشاريه، زنديه و قاجاريه) از اول قرن دهم تا اواسط دوره قاجاريه، معماري معاصر (پهلوي، بعد از انقلاب اسلامي) مي‌پردازد و با به نمايش گذاشتن تصاويري ديدني از اين بناها بينندگان را به شگفتي وامي‌دارد.
از 6 شيوه معماري ايران 2 شيوه پارسي و پارتي مربوط به پيش از اسلام و 4 شيوه ديگر مربوط به دوره اسلامي را نيز مورد كنكاش قرار مي‌‌دهد.
مستند معماري ايراني براي بررسي و شناخت نگرش معماري ايراني و به طور كلي معماري هر منطقه‌اي از جهان ابتدا به يك تقسيم‌بندي مناسب دست مي‌زند. در درجه اول 2 عامل مكان و زمان نظر بينندگان برنامه را به خود جلب مي‌كند (در چه مكاني و در چه زماني). اين انتخاب را مي‌توان كمي عجولانه تلقي كرد؛ چرا كه 2 عامل ذكر شده را نميتوان به عنوان اساس تقسيم‌بندي به كار گرفت.
همان‌طوري كه در اين مستند تلويزيوني مي‌بينيم، در سرزميني كه در يك زمان و در يك مكان شاهد تفاوت در شيوه معماري مسكن بوده‌ايم، نميتوان اين 2 عامل را به عنوان تنها مولفه‌ها انتخاب كرد، پس ناگزير به قرار دادن مولفه سومي در اين معادله هستيم تا با بهره‌گيري از آن بتوانيم به يك تقسيم‌بندي ايده‌آل دست يابيم.
نشان دادن گونه‌شناسي درونگرا و برونگرا با توجه به اين موضوع در اين برنامه صورت مي‌گيرد.
لفظ درونگرا و برونگرا در چند كلمه به اين صورت بيان مي‌شود كه در خلق طرح بنا و اجراي آن اولويت با فضاي داخلي در نظر گرفته شده است يا فضاي بيروني (در به كار بردن عناصري نظير تزئينات و عوامل بصري).
فهرست مطالبسبک رازی (قرن چهارم تا قرن هفتم هـ .ق.) 1
تاثیر ظهور اسلام در پیدایش شیوه رازی 6
اسلام و تعالي شأنِ معماري 6
شيوه خراساني 6
شيوه آذري 9
نتيجه 24