مقدمه:
   تكليف همواره به عنوان يكي از عوامل مهم در تحقق يادگيري مطرح بوده و در هر دوره متناسب با برداشتي كه از يادگيري وجود داشته، شكل و نوع تكليف نيز متفاوت بوده است. شايد در گذشته اگر دانش آموزي صرفاً موفق به محفوظاتي در ذهن خويش مي شد، تصور مي رفت كه يادگيري در او تحقق يافته است. اما امروزه، با تعريفي كه از يادگيري مي شود توقع اهدافي فراتر از آن وجود دارد. يكي از متغيرهاي رايج در مورد يادگيري به شرح زير است: «يادگيري تغييري است كه در توانايي انسان ايجاد مي شود و براي مدتي باقي مي ماند و نمي توان آن را به سادگي به فرآيندهاي رشد كسب شده نسبت داد.»
به همين دليل از تكاليف خانه به عنوان تمرين جهت يادگيري و توانايي استفاده مي گردد و تكليف خانه به آن دسته از فعاليت هاي درسي اطلاق مي شود كه در يادگيري هاي كلاسي جهت انجام دادن در خارج از كلاس درس و مدرسه براي دانش آموزان تعيين مي شود.
تاكنون صدها تحقيق در مورد تكليف خانه و نقش آن در موفقيت هاي تحصيلي انجام شده است. براي نمونه قدمت اين تحقيقات به نود سال پيش مي رسد و آنها در مجموع تكليف را جزء جدايي ناپذير يادگيري مي دانند. مطالعات نظرات معلمين، محصلين و والدين متخصصين در سالهاي اخير نشان مي دهد كه همگي معتقدند كه تكليف شب دانش آموزان را در كسب نمرات بهتر ياري مي‌نمايد. از جمله متخصصيني كه انجام تكاليف درسي را مفيد مي داند دكتر علي اكبر سيف مي باشد وي در مورد اهميت و نقش تكليف در تحقق يادگيري معتقد است:
1-    «بخش عهده يادگيري بايد در كلاس انجام گيرد و فعاليت هاي خارج از مدرسه بايد مكمل يادگيري و فعاليت هاي مدرسه باشد. در شرايطي، توضيحاتي كه در كلاس داده مي شود براي يادگيري بعضي از دانش آموزان كفايت مي كند، اما براي بعضي ديگر ممكن است چنين نباشد و لذا به تمرين ومرور بيشتري نياز داشته باشند، در اين صورت مي توان با تعيين تكاليفي مناسب با نياز هر دانش آموز او را در اين امر ياري كرد» (سيف، 1374)
تكليف شب از وظايفي است كه از تاسيس مدارس همگاني عمدتاً به منظور تكميل آموزش مدرسه و گاه به عنوان وسيله اي در دستيابي به اهداف ديگر آموزش و پروش مانند عادت به كار مستقل، رشد، مسئوليت، عادت به مطالعه براي دانش آموزان در كشورها معمول بوده است.
امروزه با توجه به تحولات جوامع با پيدايش نظريه‌هاي تربيتي و وجود رسانه‌هايي كه اوقات فراغت دانش اموزان را به خود اختصاص مي دهد، ضرورت تكليف شب در بسياري از كشورها مورد سوال قرار گرفته و راههاي ديگري براي پر كردن اوقات فراغت كودكان و نوجوانان در خانه تدبير مي گردد.
در بعضي از جوامع از جمله در ايران- تكليف شب هنوز جايگاهي سنتي و ارزشي خود را حفظ نموده است و از آن جا كه گروه هاي مختلفي درگير آن مي باشند، اين مسئله هنوز به عنوان يك موضوع روز مطرح بوده و طيف وسيعي از افكار و عقايد مختلف و گاه متضادي را در بر مي گيرد. تكليف شب چنان با تار و پود نظام آموزش و پرورش كشورمان آميخته است كه تصور مدرسه بدون تكليف براي بسياري از ما ممكن نيست. تكليف به عنوان فعاليتي كه دانش آموزان و والدين آنها را درگير ساخته از ديدگاه هاي مختلف و حتي متضاد مورد بررسي قرار گرفته است.
موافقان معتقدند اگر دقت لازم در تعيين نوع تكليف صورت پذيرد و اگر اين فرايند مورد ارزشيابي دقيق واقع شود نه تنها مزاحم يادگيري مدرسه اي نيست بكله تداومي مناسب براي آن محسوب مي شود. مخالفان اين فعاليت بيشتر وضعيت اجرايي نامناسب آن را در چه مرحله تعيين تكليف و چه در مراحل اجرا و ارزشيابي دليلي براي بيهوده بودن اين فعاليت دانسته اند. با وجود اين نقش تكليف شب به عنوان يك حلقه ارتباطي بين خانه و مدرسه انكار ناپذير است و تكليف شب مي تواند به عنوان وسيله اي جهت ارتباط بين والدين و شاگرد و معلم به كار گرفته شود.
آنچه در اين ارتباط حائز اهميت است چگونگي تكرار مطالب و تمرين آموخته‌هاست. روشن است تمرين يا تكرار درس هاي آموزشگاهي زماني مي تواند مفيد واقع گردد كه عوامل موثر در يادگيري و پيشرفت تحصيلي نيز مورد توجه قرار گيرد. وقتي دانش آموزان در شرايط يكسان در مقايسه با دانش آموزاني كه علاقه آشكار ندارند آن موضوع را به سهولت و با سرعت بيشتري مي آموزند. دانش آموزان ممكن است با يك نوع تكليف برخورد مثبت و با نوعي ديگر تكليف برخورد منفي داشته باشند. چنين دانش آموزي احتمالا در تكليفي كه نسبت به آن نگرش مثبت دارد پيشرفت بيشتري خواهد داشت.
منظور از مشق شب يا تكليفي كه دانش آموز بايد براي تكميل آموزش و پرورش مهارت ها و توانمندي هاي خود انجام دهد چيست؟ آيا دانش آموزي كه مجبور است چهار بار از درس رونويسي كند به اهداف شناختي، عاطفي و رفتاري آموزشي و پرورش در ارائه مشق شب يا تكاليف شبانه دست مي يابد؟ مشق شب تا چه اندازه سبب بالندگي آموزشي در رشد تحصيلي دانش آموزان مي شود؟ آيا معلم با دادن تكاليف اجباري، سنگين، خسته كننده، ملال آور، غير ضروري موجب افزايش انگيزش تحصيلي و رشد خلاقيت او مي شود؟
آيا تنها يك نوع سنتي و كليشه اي مشق شب در جريان آموزش و پرورش ما متداول است؟ آيا معلمان و متخصصان تعليم و تربيت نمي خواهند با روشي ديگر از طريقي تازه تر، مشكلات مشق شب را در نظام آموزشي برطرف كنند؟
جاي ترديد نيست كه مشق شب باعث پايدار شدن يادگيري ها و آموزشهاي كودكان دبستاني مي شود ولي نبايد فراموش كنيم كه كودك دبستاني در هنگام نوشتن مشق شب در حال گذراندن زندگي خود نيز هست. پس مشق شب بايد با زندگي او تناسب داشته باشد.
آنچه محقق را به انجام چنين تحقيقاتي وا مي دارد ارزيابي دقيق از عملكرد آموزگاران در باره‌ي تعيين تكاليف براي دانش آموزان و چگونگي نحوه‌ي بررسي اين تكاليف و بررسي تاثير انواع تكليف در يادگيري دانش آموزان است. شكي نيست كه هنوز عده‌‌ي كثيري از معلمان، به شيوه‌ي سنتي تكليف شب مي‌گويند و هراز گاهي اگر فرصت دست بدهد بر روي تكاليف يا آخر تكليف علامت هايي از خط زدن و يا امضا نمودن ثبت مي نمايند و اين روش تعيين تكليف براي تمامي دانش آموزان و نحوه‌ي بررسي آن تا چه حد مي‌تواند بر ميزان تثبيت يادگيري دانش آموزان موثر باشد. و بررسي اين نكته به نظر ضروري مي رسد كه چند درصد از معلمان ما از شيوه هاي نوين در تهيه‌ي تكاليف و بررسي آن سهم دارند و چگونه مي توان اين روش ها را بسط و گسترش داد.
فصل اول
-    مقدمه
-    بيان مسئله
-    اهميت  و ضرورات تحقيق
-    اهداف پژوهش
-    متغيرهاي پژوهش
-    تعاريف مفهومي و عملياتي متغيرها
-    فرضيه هاي تحقيق
1-بيان مسأله
تكليف شب براي چيست؟ مسئله تكليف شب و مباحثات مربوط به آن همواره براي دانش آموزان و معلمان و اولياي دانش آموزان مطرح بوده و هست و نظريات موافق و مخالف آنان را برانگيخته است. يك عده از آنها مخالف تعيين تكليف براي دانش آموز هستند به خصوص تعيين تكليف شب را در سطح ابتدايي كاري بيهوده مي دانند و عقيده دارند كه كودكان پس از يك روز طولاني و خسته كننده در كلاس وقتي به خانه مي رسند بهتر است اوقات خود را با استراحت، بازي و يا اشتغال به يك كار سرگرم كننده به هر حال فعاليتي غير درسي بگذرانند. وقتي با معلمان درباره تكليف شب صحبت مي شود اغلب عقيده دارند كه اين اولياي دانش آموزان هستند كه بر ارائه تكليف درسي در خانه تأكيد مي كنند تا خيالشان راحت باشد كه بچه ها چيزي ياد مي گيرند. از طرفي وجود تكليف شب بچه ها را سرگرم كرده مانع مزاحمت ها و سرو صداي آنها در خانه مي شود. در نتيجه‌ي يك همه پرسي كه توسط يك روزنامه فرانسوي درباره تكليف شب انجام گرفت، معلوم داشت كه بسياري از معلمان عقيده دارند كه كودكان خود علاقمند به انجام تكليف درسي در خانه هستند به شرط آنكه طولاني نباشد. آنان كه موافق تكليف شب هستند آن را وسيله‌اي براي تشخيص توانايي هاي درسي كودكان مي دانند و معتقد هستند كه تكاليف درسي شاگردان مي تواند وسيله‌اي براي برقراري ارتباط بين خانه و مدرسه باشد. زيرا اوليا از طريق نظارت بر تكاليف متوجه مي شوند در مدرسه چه مي گذرد و چه تغييراتي در محتواي روش ها و برنامه هاي درسي داده شده است.
تكليف تمريني است در زمينه‌ي آنچه كه دانش آموز در كلاس فرا گرفته و فقط در همين جايگاه مي تواند نتيجه يادگيري را براي او در برداشته باشد.
تكليف شب بايد:
1-لازم و مفيد باشد.
2-با توانايي و رشد دانش آموزان تناسب داشته باشد.
3-به خوبي تشريح شده و انگيزه‌ي لازم را فراهم آورد.
4-به صراحت توسط دانش آموز و والدين فهميده و درك شوند.
5-بر آزادي و نوآوري دانش آموز تاكيد داشته باشد.
6-تا حد امكان انفرادي باشد.
7-در صورت امكان واگرا، متنوع و با تخيل همراه باشد.
8-آموختن محتوا و مهارت ها را به ديگران مد نظر قرار داهد.
امروزه با پيشرفت و گسترش علوم مخصوصاً علم روانشناسي و توجه خاص انسانها به امر تعليم و تربيت باعث گرديده كه تعيين تكليف شب از موارد مهم و نقش آفرين در پيشرفت تحصيلي و آموزش فراگيران جزء لاينفك آموزشي به حساب آيد.
فهرست مطالب
عنوان    صفحه
فصل اول   
مقدمه    1
بيان مسئله    7
ضرورت و اهميت پژوهش    10
متغيرهاي پژوهش    13
تعريف عملياتي متغيرها    14
فرضيه هاي تحقيق    15
فصل دوم   
مقدمه    18
قوانين يادگيري از نظر روانشناسان    21
تاثير تكليف در يادگيري    23
آيا تكليف شب يك ضرورت تربيتي است؟    24
ملاك هاي تعيين تكليف شب    26
تناسب نوع تكليف با نوع درس    28
جايگاه تكليف    28
تصحيح تكليف    29
تشريح اهداف تكليف    30
فوايد و مضرات تكليف    30
اهداف تكليف    31
انواع  تكليف    32
حجم تكليف    33
رابطه تكليف با ميزان هوش و استعداد دانش آموزان و پيشرفت تحصيلي آنها    35
تاريخچه تكليف شب در جهان    36
تكليف شب به عنوان يك تجربه يادگيري    38
اثرات تكليف شب    40
نظريات مختلف درباره تكليف شب    41
تاريخچه تكليف شب    44
تحقيقات انجام شده در ايران    52
فصل سوم   
روش تحقيق    56
نوع تحقيق    56
جامعه آماري    57
نمونه آماري    57
روش نمونه گيري    57
ابزار تحقيق    57
روش تجزيه و تحليل اطلاعات   
فصل چهارم   
الف- آمار توصيفي    61
مقدمه و بيان افراد نمونه آماري بر اساس مدرك سابقه، جنسيت و منطقه جغرافيايي     61
بيان فرضيه ها و سوالات مربوط به آن    62
سوالات پرسشنامه و جداول مربوط به فرضيه شماره يك    101-63
سوالات پرسشنامه و جداول مربوط به فرضيه شماره دو    101-63
سوالات پرسشنامه و جداول مربوط به فرضيه شماره سه    101-63
سوالات پرسشنامه و جداول مربوط به فرضيه شماره چهار    101-63
سوالات پرسشنامه و جداول مربوط به فرضيه شماره پنج    101-63
سوالات پرسشنامه و جداول مربوط به فرضيه شماره شش    101-63
سوالات پرسشنامه و جداول مربوط به فرضيه شماره هفت    101-63
تجزيه و تحليل و بيان روش مقايسه اي ارائه تكليف شب سنتي و فعال    101
آمار استنباطي    105
بحث و نتيجه گيري    109
فصل پنجم   
خلاصه پژوهش    112
عنوان و اهداف پژوهش    112
فرضيه هاي پژوهش    112
نوع پژوهش    114
پيشنهادات    115
محدوديت ها و موانع    116
پيوست ها   
منابع و مأخذ    119
فهرست جداول    121
نمونه فرم پرسشنامه    124