موضوع : گذری بر معماری گذشته ایران مسجد و مدرسه آقا بزرگ کاشان

توضیح : این فایل به صورت ورد و آماده چاپ می باشد

پيش از آنكه بحث اصلي را شروع كنم لازم است كلياتي درباره معماري ايران بگويم. سپس درباره انتخاب موضوع در يك تحقيق معماري و منابع مورد نياز بخصوص براي دانشجويان معماري مطالبي را توضيح مي دهم.
امروزه معماري سنتي ما در جهان شناخته شده است ولي تا نيم قرن پيش معماري ما ناشناخته بود. براي نمونه روش تحليل و تفسير مستشرقين از بناهاي يش از اسلام و پس از اسلام ما متفاوت باآنچه امروزه مطرح مي شود، بود. بنايي مانند تخت جمشيد و نظير آن را در دسته بندي با بناهاي سومر، آكاد و آشور مي ديديم. به اين ترتيب بناهاي پس از اسلام ايران را نيز با بناهاي ديگر كشورها در يك دسته قرار مي دادند وحتي برخي نيز به دوره اي از آن معماري عربي مي گفتند. همانگونه كه مي دانيد معماري ايراني با معماري عربي بسيار متفاوت بوده است. البته اين به معني عدم پيشرفت معماري اعراب نيست زيرا در آن زمان كشورهايي چون مصر وشام داراي معماري غني بوده اند. در شمال آفريقا نيز معماري مغرب كه شامل دو بخش اسپانيا و مراكش مي شود بسيار غني بوده است.
يكي از مكاتب بزرگ معماري اسلامي هم از حيث پركاري در اثار وهم از جهت تعداد بناهاي ساخته شده و دامنه نفوذ گسترده آن كه حوضه نفوذي از عراق كنوني، هندوستان تا اندونزي داشته، معماري ايران است. البته بعضي مانند پروفسور گالديري نيز تاثير معماري ايراني را تا شمال آفريقا و حتي بعضي بناهاي آندلس مي دانند. براي اينكه از تاثير معماري ايراني و اسلامي بر معماري ديگر كشورها تصويري داشته باشيم كافي است كه بعضي از كتب نوشته شده در باره معماري هند را ورق بزنيم، هنگامي كه از معماري پيش از اسلام آن به پس از اسلام مي رسيم ناگهان تغييرات اساسي درمعماري آنها مشاهده مي كنيم. از استوپه هاي يكنواخت (به جاي دخمه استوپه داشته اند) به آثار علي گرد و تاج محل مي رسيم تو گويي صبح مي دمد و واقعا همه چيز تغيير مي كند. من دراينجا قصد تنفيد ازمعماري باستاني هند را ندارم زيرا در نوع خود را با ارزش است و با ديدن همين معماري است كه ما به تغيير و تحول در معماري پس از اسلام اين كشور پي مي بريم.
با وجود ويژگيهاي معماري ايراني، متاسفانه تاكنون چيز در خوري درباره آن نوشته نشده است. گاهي من فكر مي كنم شايد تاسفي نيز نداشته باشد، شايد بدين گونه بهتر است زيرا امكان داشته است كه بعضي از روي غرض درباره آن بنويسند. اما در هر حال تاسف بار اين است كه ما ايرانيان نتوانسته ايم هيچ كاري در اين زمينه انجام مي دهيم. من درحال حاضر جوانان زيادي را مي شناسم كه به معماري ايران علاقه مند هستند. اين جوانان بهتر است به بررسي معماري كشورمان بپردازند و واقعا با عشق بررسي كنند تا اين معماري را خوب بشناسند و كار آنها صرفا تكرار نظرات چند نويسنده غربي نباشد. البته همانگونه كه بارها گفته ام و در ادامه نيز خواهم گفت بعضي از اين نويسندگان غربي مانند مرحوم ماكسيم سيرو معماري ايران را خوب مي شناختند و آنچه درباره معماري ايران نوشته اند فوق العاده است. اما از بعضي كارهاي محققان ديگر بوي غرض به مشام مي رسد واستناد به اين نوع كارها چندان صحيح نيست.
آنچه كه خود درباره معماري ايران انجام داده ام و به آن رسيده ام اين است كه اين معماري را بايد ديد، بايد در آن قدم زد و زندگي كرد. همانگونه كه در بخش پيش گفتم من با توجه به اينكه نائيني يزدي هستم در شهر يزد با اين آثار بزرگ شده ام. آنها را تماشا مي كردم و از ديدن قسمتهاي مختلف آن لذت مي بردم. از جمله مسجد جامعه يزد كه متاسفانه بخشهايي از آن مسجد را تخريب كرده بودند كه با ارزش ترين و قديمي ترين بخشهاي مسجد بود. بر روي مسجد بومسلمي يك شبستان جديد ساخته اند. اين بنا ( مانند مساجدي چون جامع اصفهان و اردستان) در دوره هاي مختلف ساخته شده و داراي اثار متنوعي مي باشد. آنچه كه از اين مسجد به جاي مانده است به همت مرحوم وزيري (رحمت الله)، باقي مانده است. اين مرد بزرگوار چندين سال چه بر روي منبر و چه در بازار وديگر جاها، با خواهش و تمنا و گاهي اوقات با تندي كاري كرد كه مسجد از ويراني كامل نجات يابد، وگرنه اينجا ازمسجد جامع ورامين خرابتر بود. اين قضيه را، من كه از كودكي در مسجد قدم مي زدم بخوبي بخاطر دارم.
من از آن زمان متوجه شدم كه فهميدن و شناخت معماري ايران در وهله اول نياز به دقت وديدن خوب بنا دارد. سپس دركنار اساتيد معماري نشستن، يعني همان معماراني كه آنها را بي سواد مي خواندند و با كمال تاسف كسي به آنها توجه نداشت. همانگونه كه گفتم وقتي من از آنها صحبت مي كردم حتي دوستان هم دوره دانشگاهي من آنها را معماران بي سواد مي ناميدند و مراجعه به آنان را بي حاصل مي دانستند. آنها از درياي معارف معماري كه در سينه هاي اين معماران بودآگاه نبودند و خيلي ها با آن ديدگاهشان نتوانستند از آنها اس كنند. اما من با كمال فروتني دركنار انها مي نشستم به طوري كه حتي مانند شاگردانشان به من پرخاش مي كردند، ومن به اين نوع برخوردها اهميتي نمي دادم. البته بعضي متوقع هستند كه اين معماران پاسخگوي بعضي از سئوالات هنري يا نظري روز باشند و مانند آنچه در دانشگاهها برايشان توضيح داده اند، پاسخگو باشند. اين كار امكان پذير نيست. بايد كنار دست آنها نشست، در كار آنها دقت كرد و زبان آنها را فهميد. اين معماران زبان خاص خود را دارند. در چند دهه قبل مي شد از اطلاعات اين معماران اس كرد ولي متاسفانه كمتر كسي به اين كار اقدام نمود. تعداد زيادي از آنها ديگر در ميان ما نيستند، خدا همه آنها را بيامرزد. پيش از اين، من براي شما مثال استاد محمدعلي را آوردم وگفتم كه چگونه او موضوع بسيار جالب هنجار را بر روي زمين نكيز مي كرد. آنها مطالب زيادي را سينه به سينه حفظ كردهاند كه يكي از آنها را زماني كه من به دكتر هشترودي انتقال دادم، او به من گفت كه نه در رياضيات شرق و نه غرب آن را ديده است.
فهرست مطالب
گذري بر معماري گذشته ايران
موقعيت جغرافيايي شهرستان كاشان:
مسجد آقا بزرگ (كاشان)
مسجد
مدرسه
حجره
مدرس
گنبد
بادگير مسجد ومدرسه آقا بزرگ كاشان