موضوع : بررسی هسته اولیه روستای ریاب گناباد

توضیح : این فایل به صورت ورد و آماده چاپ می باشد

1-1    بررسی هسته اولیه روستای ریاب – گناباد
2-1 ضرورت طرح مساله
به علت حفظ و احیای آثار و بناهای تاریخی استان خراسان که با بی توجهی دستخوش تخریب و تخلیه ساکنین گشته است با ارایه این مقاله سعی در معرفی هر چه بیشتر عناصر تاریخی فوق (آب انبار – حمام و مسجد جامع ) داریم.
امید است با توجه هر چه بیشتر مسیولین به این مهم , بناهای فوق که پشتوانه تاریخ ملی و هویت ایرنی است احیا گشته و با حفظ هویت و جایگاه پیشین بعضا با پاره ای ملاحظات و تغییر کاربری ها برای بازدید عموم تحت نظر سازمان گردشگری استفاده گردد.
3-1 بررسی سوابق موضوع
مطالعات طرح هادی روستا در سال 1382 توسط مرجان مجیدی به پایان رسیده و تصویب گردید. در این مطالعات طرح گردشگری این روستا نیز مطرح شده است.
هم اکنون مطالعات طرح های حریم و مرمتی این روستا در حال پیگیری است.
کتابچه تاریخ و آداب و رسوم مردم ریاب توسط اهالی خود روستا در حال تدوین است.
همه ساله دانشجویان معماری دانشگاه های استان خراسان برای بازدید و تهیه گزارش از بناهای تاریخی به این روستا سفر می کنند.

4-1 روش تحقیق
در ارایه این مقاله از دو روش مطالعاتی میدانی و کتابخانه ای استفاده گردیده است. ابتدا با مراجعه به روستا و رویت بناها و وضع موجود محل بررسی اولیه شکل گرفت. پس از آن با مترکشی دقیق تهیه نقشه ها و مدارک تصویری بنا انجام پذیرفت.
بعد از مرحله شناخت اولیه به بررسی موارد مشابه در سطح کشور به خصوص مناطق کویری پرداختیم. در انتهای مطالعات موضوع میدان و خصوصیات این عنصر شهری و نمونه های تطبیقی آن بررسی شد.
روستاي رياب در 4 كيلومتري غرب شهرستان گناباد در 37و58 طول و31و34عرض جغرافيايي واقع شده است. روستاي رياب در بخش مركزي دهستان حومه و در ارتفاع 1225 واقع شده است.
تراكم جمعيت روستا در سال 1378 برابر18 نفر در كيلو مترمربع بوده است و رشد جمعيت در طي سال هاي 1375-1345 برابر 3/0 مي باشد.
روستا و در كل منطقه دچار خشكسالي مي باشد.
وضعيت توپوگرافي:
شهرستان گناباد از نظر پستي و بلندي به دو بخش تقسيم مي شود:
1-كوه هاي گناباد: اين گوه ها بين قاين گناباد و فردوس قرار داردو جهت آن از شمال غربي به جنوب شرقي كشيده شده است.  اين ارتفاعات در معرض تابش شديد آفتاب و گرماي شديد تابستانه و سرماي سخت زمستانه ودر انتها وزش هاي مداوم و شديد باد قرار دارند.
2-دشت هاي گناباد: از قديمي ترين و وسيع ترين دشت ها دشت گناباد است كه با شيب عمومي بسيار ملايم 2 درصد از غرب به شمال شرقي مي رسد.(طرح هادي روستاي رياب 7:1382)
اقليم منطقه:
اين منطقه به علت واقع شدن در حاشيه كوير و دوري از دريا از نوعي آب و هواي صحرايي بياباني گرم وخشك  برخوردار است. در اين اقليم اختلاف دماي روز و شب ماهانه و سالانه زياد است. درجه حرارت هوا در تابستان به طور متوسط 25 درجه و در زمستان بين 3 تا 5 درجه مي باشد.
اقليم شهرستان داراي زمستان هاي نسبتا سرد و تابستان هاي گرم و خشك است. حد اقل دماي ثبت شده 20 درجه زير صفر و حداكثر دما 45 درجه سانتي گراد مي باشد.(همان:10)
اوج گرما از اواخر خرداد شروع و تا اواخر مرداد ادامه دارد وعمق سرمااز اواخر آذر ماه شروع و تا اوايل اسفند ماه ادامه دارد. (همان:28)
بر اين اساس ساير ماه هاي سال قابليت جذب و پذيرايي از گردشگران را دارد.
بررسي ويژگي هاي معماري بومي مناطق گرم وخشك :
1- به طور كلي ساختمانهاي اينگونه مناطق با مصالحي از قبيل خشت وگل ، كه ظرفيت حرارتي زيادي دارند بنا شده اند .
2- پلان ساختمانها تا حدامكان متراكم وفشرده بوده و كوشش گرديده تا آنجا كه ممكن است سطح خارجي ساختمان به نسبت حجم آن كم باشد . اين تراكم وفشردگي پلان خانه ها ميزان تبادل حرارت از طريق جداره هاي خارجي ساختمان را چه در زمستان وچه در تابستان به حداقل رسانده ودر نتيجه از نفوذ حرارت به داخل ساختمان واتلاف آن در زمستان بطور قابل ملاحظه اي جلو گيري مي نمايد .
-3معمولا ساختمانها در بافتهاي متراكم ومجموعه هاي بسيار فشرده بنا گرديده اند وبدين شكل كوشش شده است تا بيشترين سايه ممكن برسطوح خارجي ايجاد گردد. در نتيجه اين تراكم وفشردگي مجموعه توده كل مصالح ساختماني افزايش يافته وزمان تاخير بسته به حد مطلوب رسيده است .
4-در بيشتر نواحي اين گونه مناطق ، به دليل كمبود بارندگي ودر نتيجه كمبود چوب ، سقف ساختمانها به شكل خر پشته ، طاق يا گنبد وبدون هيچگونه اسكلت واز خشت خام وگل ساخته شده است . البته در مناطق نيمه بياباني به دليل اعتدال نسبي هوا ووجود چوب به ميزان نسبتا كافي ، اكثر بامها با استفاده از چوب وبه شكل مسطح ساخته شده اند .
5- به منظور تقليل هر چه بيشتر حرارت ايجاد شده در ديوارها در اثر تابش آفتاب بر آنها معمولا سطوح خارجي سفيد كاري شده اند .
6- تعداد ومساحت پنجره ساختمانها در اينگونه مناطق به حد اقل ممكن كاهش داده شده وبه منظور جلو گيري از نفوذ اشعه منعكس شده از سطح زمين اطراف پنجره ها در قسمت فوقاني ديوارها نصب شده اند .
7- در مناطق گرم و خشك بر عكس مناطق معتد ل ومرطوب ، كوشش گرديده در اوقاتي كه هوا گرم است از ايجاد كوران وورود هواي خارجي به داخل ساختمان از طريق پنجره ها يا قسمت هاي باز شو جلو گيري به عمل آيد . در عوض تدابير د يگري  از قبيل ايجاد باد گير براي خنك نمودن هواي داخلي به شكل طبيعي آغاز گرديده كه بسيار موثر مي باشند .
8- استفاده از حياط هاي داخلي مشجر ومعطوف نمودن فضاهاي زندگي به اين حياط ها يکی از عمده ترين مشخصات معماري در مناطق گرم وخشك است
حيا ط هاي داخلي كه شامل درخت ، حوض و سطوح گياه كاري شده هستند ، يكي از موثرترين عوامل ايجاد رطوبت كه در مناطق خشك اهميت  فراوان دارد مي باشند . اطاقها كه فقط به اين حياط ها باز مي شوند در برابر باد وطوفان شن كه معمولا در مناطق كويري در جريان است وهم چنين در برابر با د های سرد زمستاني حفاظت مي شوند .
9-جهت استقرار ساختمانها در اين مناطق جنوبي يا جنوب شرقي است . اين جهت از نظر كنترل وبه حداقل رساندن نفوذ گرماي ناشي از تابش آفتاب در بعد از ظهر به داخل ساختمان مناسب ترين جهت مي باشد .(كسمايي ،1372 167- 164)
وضعيت بارندگي
متوسط بارندگي شهرستان گناباد در 30 سال گذشته  حدود 146.5ميليمتر بوده است كه اين ميزان بارندگي مناسبي نيست.
ميانگين رطوبت سالانه اين شهرستان 51 در صد بوده كه خود بيانگر خشكي هوا مي باشد.
جهت و شدت جريانات هوا و وزش باد
1-باد سيبري:از سمت غرب به شرق در حركت است و غالبا برودت هوا را در بر دارد.
2-بادهاي مديترانه اي: از سواحل درياي مديترانه به سمت شرق در حركت است. اين باد در زمستان بارش برف و در تابستان باران را به همراه دارد.
3-بادهاي شمال شرقي: اين بادها از اواخر لهار تا اواخر تابستان بين زاويه 60 تا 120 درجه غالبا 90 درجه از سمت شمال شرقي مي وزد و معروف به باد 120 روزه سيستان است.
4-بادهاي جنوب غربي: اين باد ها از سمت عربستان وارد ايران شد و در مسير حركت خود خراسان را نيز تحت تاثير قرار مي دهد. اين بادها موجب افزايش درجه حرارت هوا در تابستان مي شود.
ازجمله بادهاي محلي اين منطقه مي توان به موارد زير اشاره كرد:
1-فرح باد: بادهاي شمال و شامل غربي به سمت جنوب كه باران زا ميباشند و در زمستان اين منطقه را تحت تاثير قرار مي دهد.
2-باد سياه: همان باد سيبري است كه در زمستان از شمال وارد گناباد شده و هواي خيلي سرد را همراه دارد.
3-اين باد كه در زمستان سرد و در تابستان همراه با گرد و غبارو طوفان هاي شن است از سمت شمال شرق وارد شده و به بادهاي 120 روزه سيستان معروف است.
چون مدت زمان وزش باد 120 روزه از همه بيشتر است جهت وزش باد در اين شهرستان شمال شرق مي باشد.
 فهرست مطالب
مقدمه        1
1-1    بررسی هسته اولیه         1
2-1 ضرورت طرح مسأله         1
3-1 بررسی سوابق موضوع         1
4-1 روش تحقیق        2
وضعیت توپوگرافی         2
بررسی ویژگی های معماری بومی مناطق گرم و خشک         3
وضعیت بارندگی         5
جهت و شدت جریانات هوا و ورزش باد         6
زلزله        7
منابع آب         7
عوامل محیطی فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی        10
ویژگی های جمعیتی         10
ثبات و تسهیلات        11
وضعیت فعالیت و اشتغال        12
علل پیدایش روستا و عوامل تأثیر گذار در بافت آن         16
روند شکل گیری بافت روستا        19
تاریخچه مساجد        25
مسجد جامع ریاب        28
معرفی جایگاه مسجد جامع در بافت روستا         29
تاریخچه اثر         32
فعالیتهای مرمتی باستان شناسی        32
فهرست کاربری – فضائی         33
بررسی ویژگی های معماری اثر        33
مصالح به کار رفته         36
حمام ریاب        36
معرفی و جایگاه اثر در بافت         37
تاریخچه اثر        37
بررسی ویژگی معمارانه اثر        37
بررسی وضع موجود اثر         39
مصالح به کار رفته         39
آب انبار ریاب        40
مقدمه        40
معرفی و جایگاه اثر در بافت روستا        41
بررسی ویژگی های معماری         42
بررسی فنون و روش های ساخت        44
نگهداری و مراقبت از اثر        45
مصالح به کار رفته         45
تاریخچه اثر         45
منابع