موضوع : نظریه تکامل شغلی دونالد سوپر
توضیح: این فایل به صورت ورد و آماده ی پرینت می باشد.
مقدمه
سوپر در ارائه نظريه اش به شدت تحت تاثير خويشتن پنداري قرار گرفته است. يعني او معتقد است هر فردي شغلي را انتخاب مي كند كه متناسب با عقايد وپندارش درباره ي خودش باشد. سوپر در ايجاد نظريه اش تحت عقايد بوهلر در زمينه رشد نيز قرار گرفته است. بوهلر كه يك متخصص روانشناسي رشد است، زندگي را تركيبي از از دوره هاي متعدد ومشخص مي داند. دوره اول را دوره رشد مي نامد كه از لحظه تولد آغاز وتاسن چهارده سالگي ادامه مي يابد. سپس دوره مكاشفه شروع مي شود كه سنين پانزده تا بيست وپنج سالگي را در بر مي گيرد. دوره سوم را ابقاء مي نامد كه از سن بيست وپنج سالگي آغاز ودر حدود سن شصت وپنج سالگي پايان مي پذيرد. دوره آخر به افول معروف است واز سن شصت وپنج سالگي به بعد آغاز مي شود وتا پايان زندگي ادامه مي يابد. نقش ها و وظايف وفعاليت هاي انسان در هر دوره متفاوت وجداگانه با دوره‌هاي ديگر است. سوپر با تأسي بر عقايد بوهلر كامل ترين نظريه در زمينه انتخاب شغل وتعيين مسير تكاملي انتخاب شغل وحرفه را پيشنهاد نموده است. (شفيع آبادي، 1382، ص 131)
سوپر به مسير تكاملي انتخاب شغل وبلوغ شغلي وحرفه اي بيشتر از انتخاب شغل توجه دارد. زيرا معتقد است انتخاب شغل يكي از نتايج تكامل وبلوغ شغلي وحرفه اي است . بنابراين اگر مسير تكاملي انتخاب وبلوغ شغلي وحرفه اي مورد مطالعه وبررسي قرار مي گيرد ومشخص شود كه فرد بطور كلي در طي اين مسير از چه مراحلي مي گذرد، در اين حالت هدايت شغلي وحرفه اي فرد با توجه به مسير ومراحل شناخته شده بسيار ساده تر وعملي تر خواهد بود. به نظر سوپر عوامل زير مستقيماً در مسير تكاملي انتخاب شغل وحرفه دخالت دارد.
1. عوامل نقشي: كليه عواملي را شامل مي شود كه در محيط نقش فرد را معين ومشخص مي سازند. بعنوان مثال، نقش فرد را در جامعه بعنوان معلم، مهندس، مشاور، پليس، وغيره مي توان مشخص كرد. هركدام از اين نقشها براي فرد ارزش واهميت خاصي دارد كه ممكن است همانند ويا مغاير با ارزش واهميتي باشد كه از طرف جامعه براي نقش مورد نظر تعيين گرديده است. به عبارت ديگر، احتمال دارد تصور فرد از شغل مورد نظرش با تصور كلي جامعه از آن شغل يكسان نباشد. فرد با در نظر گرفتن ارزش واهميتي كه شخصاً براي نقش هر شغل قائل است ونيز با توجه به ارزش اجتماعي نقش هر شغل به انتخاب يكي از مشاغل مورد علاقه خود اقدام مي نمايد.
2. عوامل فردي: كليه خصوصيات فردي نظير هوش، توانائي هاي خاص، رغبت ها وارزش ها در زمره ي عوامل فردي قرار مي گيرند. اين عوامل نيز بدون شك در تعيين مسير تكاملي انتخاب شغل وحرفه موثر مي باشند.
3. عوامل موقعيتي: زمينه هاي خانوادگي، وضع اجتماعي واقتصادي ، رابطه عرضه وتقاضا، ميزان دستمزد و حقوق در زمره ي عوامل موقعيتي بشمار مي آيند. اين عوامل نيز در تعيين مسير تكاملي شغل وحرفه و در نتيجه در انتخاب شغل تأثير قابل انكاري دارند.
گفتيم كه درنظريه تكاملي سوپربر خويشتن پنداري تاكيد زياد مي شود. به نظر سوپر وهمكارانش(1963) اولين عامل موثر در تعيين مسير تكاملي انتخاب شغل وحرفه پندار وعقيده انسان درباره خودش مي باشد. با مرور مختصري در نوشته هاي پيروان مكتب اصالت انسان بخوبي آشكار مي شود كه اولاً خويشتن پنداري مهمترين عامل تعيين كننده نوع رفتار انسان مي باشد.(وايلي 1961) . ثانياً تعاريف جداگانه ومتعددي درمورد خويشتن پنداري توسط محققان ابراز شده است. گرچه تعاريف ارائه شده به ظاهر متفاوتند، ولي همگي معني ومفهوم تا حدودي يكساني را درباره ي خويشتن پنداري بيان مي كنند.(همان)
خويشتن پنداري
به نظر اوهارا و تيدمن (1959) خويشتن پنداري عبارت از مجموعه ارزشيابي هاي انسان درباره خودش مي باشد. دراين تعريف به جنبه هاي مختلف انسان از قبيل استعدا، رغبت، طبقه اجتماعي، وارزش توجه كامل مبذول مي گردد. به نظر اوهارا وتيدمن قدرت وتوانائي انسان براي ارزشيابي از وضع موجود، بخشي از خويشتن پنداري فرد را تشكيل مي دهد. لذا به نظر اوهار وتيدمن خويشتن پنداري عبارت از مجموعه تصورات انسان در باره خودش در موقعيت ها وزمينه هاي مختلف مي باشد.
به نظر راجرز، خويشتن پنداري عبارت از نظام ادراكي انسان مي باشد كه تعيين كننده شيوه زندگي است. به عقيده راجرز (1951) خويشتن پنداري نظام اداركي است كه به طور آگاهانه عمل مي كند واز زمينه هائي نظير درك توانايي هاي فردي، درك روابط فرد با خود وبا ديگران ، درك ارزشها ودرك هدف هاي زندگي تشكيل مي گردد. لذا خويشتن پنداري نظام پويائي است كه با اعتقادات ، ارزش ها ، رغبت ها ، استعدادها و توانائي هاي فرد ارتباط دارد. اين عوامل به نوبه خود تعيين كننده مسير زندگي انسان مي باشند. به نظر اسنيگ، وكومر (1949) نيز خويشتن پنداري مركب از ادراكات، احساسات، وطرز تلقي هاي انسان مي باشد.
به نظر سوپر، (1957) خويشتن پنداري بر اثر تعامل بين انسان وعوامل محيطي رشد ونمو مي نمايد وتكامل مي يابد. همچنين نظر دوستان ونحوه ارزشيابي وقضاوت ديگران موجب مي گردد كه فرد نقش خود را در قبال اطرافيان تعيين كند وبه ايفاي آن نقش بپردازد. گرچه انسان ارزشها ي ديگران را بطور كامل نمي پذيرد، ولي تمايل دارد بخاطر كسب مقبوليت اجتماعي بخشي از ارزشها را قبول كند.
سوپر وهمكارانش(1963) ضمن اشاره به عقايد كارتر در زمينه تاثير خويشتن پنداري در مسير تكاملي انتخاب شغل وحرفه، معتقدند خويشتن پنداري شغلي وحرفه اي عبارت از تمام اعتقادات وتصورات فرد است كه به نوعي با انتخاب شغل وحرفه ارتباط دارد ويا در مسير تكامل ويا انتخاب شغل وحرفه اثر مي گذارد. مي توان گفت خويشتن پنداري شغلي وحرفه اي وسيله اي براي بررسي چگونگي مسير تكاملي انتخاب شغل وحرفه است كه مآلاً به انجام شغل منجر خواهد شد.
تشكيل خويشتن پنداري از زماني آغاز مي شود كه يك نوزاد مي فهمد كه موجودي جداي از پدر ومادر است. رشد و غناي خويشتن پنداري در طول زندگي ادامه پيدا مي كند. رشد آن تحت تاثير فرهنگ خانواده وتجاربي است كه ما با آنها برخورد مي كنيم. سوپر(همانند خيلي ديگر از روانشناسان كه بر روي اهميت يادگيري تاكيد دارند) معتقد است كه اينكه ما چقدر مي توانيم در يك حيطه مشخص خوب عمل كنيم، توسط تقويتي كه ما دريافت مي‌كنيم مي تواند كاهش يا افزايش يابد. اگر ما در رشته رياضيات خوب عمل كنيم، نمرات بالايي در امتحانات رياضي مي گيريم واغلب براي معلوماتمان مورد ستايش قرار مي گيريم، احتمالاً يك خويشتن پنداري اي قوي نسبت به رياضيات داريم كه وابسته به اين تقويت مثبت است. اگر در رياضيات ضعيف عمل مي كنيم، نمرات پايين مي گيريم ومعلم واطرافيان ديگر به ما مي گويند كه بايد در رياضيات بهتر عمل كنيم، ما يك خويشتن‌پنداري ضعيفي نسبت به رياضيات داريم كه در ارتباط با اين تقويت منفي است
فهرست مطالب: موضوع صفحه
مقدمه 2
خويشتن پنداري 5
فرايند انتخاب شغل 10
فعاليت هاي تكاملي 14
بلوغ شغلي 16
مفاهيم گسترده در نظريه سوپر 19
رنگين كمان شغلي ، زندگي سوپر 27
راهبردهايي براي استفاده از LCR در مشاوره 29
تحقيقات انجام شده 32
منابع 35