موضوع : عوامل شکست اوپک
توضیح: این فایل به صورت ورد و آماده ی پرینت می باشد
چكيده:
اوپك به عنوان يك سازمان بين‌المللي متشكل از تعدادي از كشورهاي جهان سومي در 1960 به منظور دفاع از منافع كشورهاي توليدكننده نفت پا به عرصه حيات گذاشت اما اين سازمان در طول حيات خود اثرگذاري چنداني بر بازار جهاني نفت نداشته است. دلايل اين شكست را مي‌توان در سه سطح تحليل خرد، سازماني و كلان بررسي كرد. در سطح تحليل خرد اختلافات اراضي ميان اكثر اعضاء، تضادهاي قومي، مذهبي و ايدئولوژيك كشورهاي عضو و ناهمگوني و ضعف ساختار سياسي و اقتصادي آنها را مي‌توان برشمرد كه انسجام سازمان را تضعيف كرده است. در سطح تحليل سازماني تناقضات اساسنامه اوپك و اشكالات ساختاري سازمان را مي‌توان نام برد و در سطح تحليل كلان سياستهاي آژانس بين‌المللي انرژي، ايالات متحده آمريكا و شركتهاي چند مليتي قدرت اوپك را محدود ساخته است.
كليد واژه: اوپك، عدم ثبات سياسي روابط اعضا، تناقضات اساسنامه، ساختار اوپك، سياست كشورهاي صنعتي.
دلايل تأسيس اوپك:
بعد از اكتشاف نفت در سال 1859 در آمريكا و گسترش روند اكتشاف آن در كشورهاي مختلف جهان، بعضي از كشورهاي جهان به سرعت تبديل به صادركنندگان عمده اين ماده استراتژيك شدند.
اين كشورها كه اكثراً از توسعه نيافتگي رنج مي‌بردند به شدت به درآمد حاصل از نفت نياز داشتند و متعاقب اكتشاف نفت در هر يك از اين كشورها به علت بي‌لياقتي كارگزارانشان امتيازات نفتي به شكل كاملاً ناعادلانه به شركتهاي چند مليتي كه از طرف كشورهاي صنعتي حمايت مي‌شدند اعطاء شد.
استثمار نفتي كشورهاي صادركننده نفت، ضرورت ايجاد سازمان متشكل از صادركنندگان نفت را ايجاب مي‌كرد و در نتيجه اوپك در 1960 تشكيل شد. در پيدايش اين سازمان عوامل مختلفي نقش داشته‌اند كه عبارتند از:
قراردادهاي نفتي يك طرفه، ظهور قشر تكنوكرات در كشورهاي صادر كننده نفت و درك روزافزون آنها از مسائل نفتي، تلاشهاي برخي از توليدكنندگان براي همكاري و تشكيل سازمان براي حفظ و ايجاد قيمت‌گذاري مشترك، سياست نفتي شركتهاي چند مليتي، تلاشهاي پيگير عبدا… طريقي مسؤول امور نفتي عربستان و دكتر آلفونز و مسؤول نفت ونزوئلا، خيزشهاي ضداستعماري در كشورهاي صادر كننده نفت و لاينحل ماندن مشكلات مربوط به مواد اوليه در چارچوب سازمان ملل.
عناصر قدرت اوپك:
نفت به عنوان يك ماده خام استراتژيك محسوب مي‌شود و كشورهاي دارنده اين ماده خام را داراي توانايي تأثيرگذاري بر رفتار بازيگران وابسته به نفت مي‌كند.
اين قدرت نفت بود كه توانست همانطور كه مورگت مي‌گويد كشورهاي توليدكننده نفت را - كه بواسطه آنچه مي‌توان تعارفات لفظي خواند، دولت محسوب مي‌شوند- يك شبه به مناطق مهم و حتي قدرتمند در سياست جهاني تبديل كند.
پس به طور كلي استراتژيك بودن نفت را مي‌توان يكي از عناصر مهم قدرت اوپك به شمار آورد. لذا مي‌توان قدرت اوپك را توانايي اين سازمان در تأثيرگذاري بر بازار نفت در جهت دستيابي به اهداف بدانيم.
هدف اصلي سازمان ايجاد هماهنگي و وحدت از خط مشيهاي نفتي كشورهاي عضو و تعيين بهترين شيوه‌ها براي تأمين منافع فردي و جمعي آنان است، اوپك در دهه 1980 عملاً به دو قطب مخالف تقسيم شده بود. گروهي از كشورهاي عضو به رهبري عربستان كه اصطلاحاً آنها را جناح محافظه‌كار اوپك مي‌نامند با افزايش قيمت نفت مخالف بودند و گروهي از كشورها مانند ليبي، ايران و الجزاير كه آنها را جناح تندرو اوپك مي‌نامند خواهان به حداكثر رساندن قيمت نفت بوده‌اند. اين اختلافات به حدي اوج پيدا كرد كه در 1982 در حاليكه قيمت نفت در حدود 37 دلار بود عربستان نفت خود را بشكه‌اي 32 دلار به فروش مي‌رسانيد. يا اينكه اوپك قادر به انتخاب دبير كل نبود و چند سال اوپك بدون پست دير كلي بود.
دومين هدف سازمان تثبيت قيمت در بازارهاي بين‌المللي نفت و حذف نوسانات مضر و غيرضروري مي‌باشد.
از لحاظ نوسانات قيمت، دهه 1980 و 1990 دو دهه پرنوسان در طول حيات اوپك محسوب مي‌شود. ابتدا قيمتها در ابتداي دهه 1980 به بالاي 40 دلار در هر بشكه رسيد و سپس در اواسط همين دهه به 7 دلار رسيد. در سال 1990 و پس از حمله عراق به كويت قيمتهاي نفت به بالاي 40 دلار رسيد در حاليكه در اواخر همين دهه قيمتها به 9 دلار در هر بشكه تنزل پيدا كرد .
هدف سوم اوپك بر طبق اساسنامه آن ضرورت تعيين درآمدي ثابت براي كشورهاي توليدكننده و عرضه كافي، اقتصادي و منظم نفت به ملتهاي مصرف كننده با در نظر گرفتن مصالح ملتهاي توليدكننده نفت است.
اوپك در دستيابي به اين هدف خود نيز مؤفق نبوده است در مورد تضمين درآمد ثابت از طريق صادرات نفت براي كشورهاي صادركننده، نوسانات قيمت در طول اين دو دهه سبب شده است كه كشورهاي توليدكننده آسيب‌هاي اقتصادي جدي ببيند.
به طور مثال نوسانات قيمتي در طول 1990 به خصوص در سال 1998 موجب شد كه اكثر كشورهاي عضو منجمله ايران، عربستان و ونزوئلا در بودجه سالانه خود تجديدنظر كنند.
دلايل دروني شكست اوپك
يك سازمان بين‌المللي هنگامي قادر به تصميم‌گيري مثبت و تأثيرگذاري در صحنه بين‌المللي در راستاي دستيابي به اهداف خود مي‌باشد كه از انسجام دروني برخوردار باشد. اوپك نيز از اين قاعده مستثني نيست. اما اعضاي اوپك داراي اختلافات سياسي، ارضي- مرزي و ايدئولوژيك بوده و اين اختلافات را به داخل سازمان گسترش داده‌اند. شش كشور از، يازده كشور عضو در منطقه خاورميانه و در مجاورت هم قرار گرفته‌اند و داراي مرزهاي دريايي و زميني مشترك مي‌باشند و همة آنها با هم اختلافات مرزي و ارضي دارند. علاوه بر اين كشورهاي مذكور داراي اختلافات سياسي- ايدئولوژيك مي‌باشند و اين اختلافات را به داخل سازمان كشانده‌اند.
علاوه بر اختلافات اعضاء، خود سازمان از نقطه نظر اساسنامه و نيز ساختار دچار تناقضات و ايراداتي است كه منجر به عدم رعايت تصميمات جمعي و تعهدات اساسنامه‌اي از سوي اعضا شده است. به طوريكه شاهد عدم رعايت سياستهاي سهميه‌بندي سازمان دادن تخفيف در بهاي نفت و شركت در معاملات پاياپاي و همچنين فروش نفت در بازار تك محموله بوده‌ايم.
در ادامه اين بخش به شرح عوامل گفته شده مي‌پردازيم:
1- عدم ثبات سياسي و انسجام سياسي بين اعضاي اوپك
عدم ثبات و انسجام سياسي سازمان تحت تأثير سه متغير اختلافات ارضي/ مرزي، اختلافات سياسي/ ايدئولوژيك و ناهمگوني و ضعف ساختار سياسي- اقتصادي كشورهاي عضو مي‌باشد.
اختلاف ارضي شامل اختلافات بين ايران و عراق بر سر اروند رود، عراق و كويت بر سر دو جزيره «وربه» و «بوبيان»، عراق و عربستان بر سر منطقه بي‌طرف حد فاصل دو كشور، عربستان و قطر بر سر باريكه‌اي از اراضي جنوبي قطر، عربستان و امارات بر سر مناطق بوريمي، العين، ليوا، ظفره، زراره و خورالعديد، امارات و قطر بر سر خورالعديد، مرزهاي دريايي و حوزه نفتي بوندوق، ايران و امارات بر سر جزاير سه گانه و دو كشور عربستان و كويت در مورد فلات قاره دو كشور در خليج‌فارس و مالكيت جزاير قارو و وام‌المرادم مي‌باشد .
از سوي ديگر بين اعضاي اوپك تضادهاي قومي، مذهبي و ايدئولوژيكي وجود دارد كه روابط اين كشورها را در طي زمان تحت تأثير قرار داده است. اين تعارضات ايدئولوژيك نيز عمدتاً بين كشورهاي خاورميانه‌اي اوپك و تحت تأثير سه ايدئولوژي عمده انقلاب اسلامي ايران، ايدئولوژي حزب بعث عراق و ايدئولوژي وهابيت عربستان بوده است.
اين سه كشور از مهم‌ترين اعضاي اوپك هستند كه هماهنگي سياستهاي اين سه كشور تأثير مهمي در روند قدرت اوپك ايفا مي‌كند اما اين سه كشور به شدت داراي تنشهاي ايدئولوژيك بوده‌اند. نمودهاي اين تعارضات در جنگ ايران و عراق، حمله عراق به كويت و كشتار حجاج ايراني در مراسم سال 1987 مي‌باشد.
عامل ديگري كه بر انسجام اوپك مؤثر بوده است ناهمگوني و ضعف ساختار سياسي و اقتصادي اعضاء بوده است.
اگر فرض را بر اين بگيريم كه در كشورهايي كه نظام انتخاباتي وجود دارد از كشورهايي كه فاقد آن مي‌باشند از نظر سياسي توسعه يافته‌ترند يا به عبارت ديگر وجود نظام انتخاباتي را شاخص توسعه يافتگي نظام سياسي بدانيم از لحاظ اين شاخص در بين كشورهاي عضو اوپك همگوني وجود ندارد. در بعضي از اين كشورها اصلاً نظام انتخاباتي وجود ندارد و در پاره‌اي نيز با وجود نظام انتخاباتي، انتخابات بيشتر جنبه فرمايشي دارد. به طور مثال در كويت نظام انتخاباتي وجود دارد و مردم نمايندگان مجلس را انتخاب مي‌كنند ولي مجلس به شدت تحت كنترل خاندان آل صباح است.
از شاخصهاي ديگر ضعف ساختار سياسي مي‌توان به عدم وجود احزاب مستقل در كشورهاي اوپك اشاره كرد. با توجه به جهان سومي بودن كشورهاي عضو مسأله حزب هنوز نتوانسته است كار ويژه خود را ارائه دهد در بعضي از كشورها مانند عربستان، قطر، امارات، الجزيره و ليبي اصلاً حزب معني و مفهوم ندارد و تشكيل احزاب سياسي ممنوع است. در عراق قبل از سقوط رژيم صدام، طبق قانون اساسي آزادي تشكيل احزاب وجود داشت اما حزب بعث بر همه امور مسلط بود. نيجريه داراي نظام دو حزبي است اما رقابت آنها همواره با خشونت همراه بوده است .
فهرست مطالبچکیده:
دلایل تأسیس اوپک:
عناصر قدرت اوپک:
دلایل درونی شکست اوپک
۱- عدم ثبات سیاسی و انسجام سیاسی بین اعضای اوپک
۲- تناقضات اساسنامه سازمان اوپک:
۳- اشکالات ساختاری سازمان اوپک
ج) مکانیزم اتفاق آراء:
د) اعتبار اصول و اهداف اوپک:
هـ) عدم وجود ضمانت اجرایی برای تصمیمات اوپک:
دلایل بیرونی شکست اوپک:
۱- سیاستهای آژانس بین‌المللی انرژی:
۲- سیاستهای نفتی ایالات متحده آمریکا:
۳- نقش شرکتهای چند ملیتی نفتی
نتیجه‌گیری
دانلود کامل این فایل ،
بعد از خریداری