فهرست مطالب
فصل دوم : تجزیه وتحلیل معاملات وعملیات مالی
فصل سوم : ثبت رویدادهای مالی
فصل چهارم : بسط معادله اساسی حسابداری
فصل پنجم : تکمیل چرخه حسابداری
فصل ششم : عملیات حسابداری در موسسات بازرگانی
فصل هفتم : تهیه صورتهای مالی با استفاده از کاربرگ
فصل هشتم : موجودیهای مواد وکالا
فصل نهم : حسابداری اسناد تجاری
حسابداری
عبارت است از یک سیستم اطلاعاتی که از طریق شناسایی ، ثبت ،اندازه گیری ،طبقه بندی ،تلخیص و گزارشگری رویدادهای مالی ،اطلاعات لازم را در اختیار استفاده کنندگان و (کاربران) از اطلاعات حسابداری قرار می دهد .
گفتار 3 :
استفاده کنندگان اطلاعات حسابداری
استفاده کنندگان از اطلاعات حسابداری ،طیف وسیعی را تشکیل می دهند وبه طور کلی آنها را می توان به دو دسته تقسیم نمود :
(1)تصمیم گیرندگان درون سازمان
(2)تصمیم گیرندگان برون سازمان
تصمیم گیرندگان درون سازمان شامل مدیران اجرایی میباشند که اطلاعات حسابداری را برای برنامه ریزی، کنترل ، هماهنگی وتصمیم گیری لازم درباره عملیات موسسه مورد استفاه قرار می دهند .
استفاده کنندگان برون سازمانی شامل طیف گسترده ای میباشد که ازجمله آنها می توان سهامداران ،سرمایه گذاران بالقوه، بستانکاران، بانکها وموسسات اعتباری ، تحلیل گران مالی واقتصادی ،اتحادیه کارگری و مراجع مالی واقتصادی دولتی رانام برد .
نهادهای قانونی و انجمن های حرفه ای حسابداری جهت حمایت از منافع آنها ضوابط ومقررات حسابداری مالی را با دقت فراوان وضع می نمایند.
گفتار 4 :
مفاهیم اساسی حسابداری و گزارشگری مالی
الف) مفروضات حسابداری
ب) اصول حسابداری
تطابق هزینه ها با درآمد ها
ج) اصول یا میثاقهای محدود کننده
الف )مفروضات حسابداری
مفروضات حسابداری منشا و شالوده اصول حسابداری و مبنای تهیه و تنظیم صورتهای مالی واحدهای اقتصادی را تشکیل می دهند .هر کدام از مفروضات حسابداری میتواند منشاء یک یا چند اصل حسابداری باشد .
1. فرض تفکیک شخصیت
بر اساس فرض تفکیک شخصیت ، برای هر موسسه شخصیتی مستقل از مالک (مالکان ) آن و همچنین مستقل از سایر موسسات موجود در جامعه در نظر گرفته میشود .
2- فرض تداوم فعالیت
فرض تداوم فعالیت بدین معنی است که عملیات موسسه در آینده قابل پیش بینی تداوم خواهد یافت و قصد انحلال یا توقف فعالیت آن وجود ندارد.
3- فرض دوره مالی
نتایج واقعی عملیات موسسه را فقط میتوان در پایان اجرای عملیات آن و پس از وصول مطالبات ، فروش دارائیها و اجرای تعهدات و پرداخت بدهیها ،به طور دقیق و قطعی تعیین کرد .
استفاده کنندگان از اطلاعات مالی نمی توانند برای دریافت اطلاعات تا آن زمان تامل کنند. بنا براین عمر طولانی یک موسسه به دوره های زمانی مساوی کوتاه تر، معمولا“ یکساله ، تقسیم می شود وبرای هر دوره گزارشهای مالی جداگانه ای ارائه می گردد.
4. فرض یا مبنای تعهدی
فرض تعهدی یکی از زیر بنایی ترین و مهمترین مفروضات حسابداری است .توسعه و گسترش حسابداری تا حد زیادی مدیون این فرض است.
براساس فرض تعهدی درآمدها به محض تحقق و هزینه ها به محض تحمیل، بدون توجه به زمان دریافت یا پرداخت وجه نقد مربوطه، شناسایی و ثبت می شوند.
5.فرض واحد پول
فرض واحد پول بدین معنی است که آثار و نتایج کلیه معاملات و عملیات مالی موسسه باید بر حسب پول ، اندازه گیری و گزارش شود.
ب) اصول حسابداری
اصول حسابداری قواعدی کلی است که حسابداران به عنوان مبنای اجرای کار در کلیه مراحل اجرای عملیات حسابداری مورد استفاده قرار می دهند و عبارت اند از :
3- اصل تطابق هزینه ها با درآمدها
1- اصل بهای تمام شده تاریخی .
به موجب اصل بهای تمام شده، تمام رویدادهای مالی به بهای تمام شده در تاریخ وقوع ثبت ودر صورتهای مالی منعکس می شود وچنانچه بعدا“ ارزش پولی آنها افزایش یابد، این افزایش شناسایی وثبت نمی شود .
در به کار گیری این اصل ، بهای تمام شده دارائیها براساس قیمت نقد یا معادل قیمت نقد ، اندازه گیری می شود.
اصل افشاء
اصل افشاءایجاب می کند که کلیه واقعیتها بااهمیت مربوط به رویدادها و فعالیتهای مالی موسسه به نحو مناسب و کامل افشاء شود .
براساس اصل افشاء حقایق باید تمامی اطلاعاتی که به نحوی می تواند در تصمیم گیری استفاده کنندگان از اطلاعات مالی تاثیر گذار باشد،افشاء شود. افشای اطلاعات می تواند در متن صورتهای مالی یا یادداشتهای همراه آن صورت پذیرد.
1- اصل تحقق درآمد
بر اساس اصل تحقق ، درآمدها بدون توجه به زمان دریافت وجه نقد مربوطه، در زمان تحقق شناسایی می شوند، معمولا“ زمانی درآمد را تحقق یافته فرض می کنند که فرایند کسب سود کامل با حداقل قسمت اعظم آن کامل شده باشد.
فرایند کسب سود عبارت از مجموعه ای از عملیات است که از خرید مواد اولیه و سایر عوامل تولید تا تبدیل آنها به کالای ساخته شده و نهایتا“ فروش محصولات ودریافت وجه آنها را دربر می گیرد.
4- اصل تطابق هزینه ها با درآمدها
بر اساس اصل تطابق برای اندازه گیری سود هر دوره باید هزینه های هر دوره درآمدهای همان دوره مقابله نمود. به عبارت دیگر برای تعیین سود هر دوره باید هزینه هایی که برای کسب در آمدهای همان دوره تحمیل شده اند را از درآمدها کسر نمود.
ج) میثاقها یا اصول محدود کننده
میثاقها یا اصول محدودکننده کاربرد مفروضات کاربرد و اصوی حسابداری را در چارچوب خاصی محدود می سازد
میثاقها یا اصول محدود کننده اثر تعدیل کننده بر حسابداری و گزارش گیری مالی دارند .
1- فزونی منافع بر مخارج
هدف گزارشگری مالی فراهم کردن اطلاعات لازم برای تصمیم گیری است. اما مخارج تهیه این اطلاعات نباید برمنافع آن فزونی یابد .
اصل اهمیت
به موجب اصل اهمیت در مورد مبالغ واقلامی که بنابر وضعیت،محیط وعملکرد موسسه، جزیی و ناچیز محسوب می شوند، می توان از اعمال دقیق اصول حسابداری خودداری کرد.
اصل محافظه کاری :
محافظه کاری بدین است که در شرایط ابهام، اعمال قضاوت برای انجام برآورد به نحوی صورت گیرد که درآمدها یا دارائیها بیشتر از واقع وهزینه ها یا بدهیها کمتر از ارائه نشود.
محافظه کاری عبارت است از کاربرد درجه ای از مراقبت که جهت انجام برآورد در شرایط ابهام موردنیاز است به گونه ای که درآمدها یا دارائیها بیشتراز واقع وهزینه ها کمتر از واقع ارائه نشود.
گفتار 5 :
ویژگیها و خصوصیات کیفی اطلاعات حسابداری
مهمترین ویژگیها یا خصوصیات کیفی اطلاعات حسابداری عبارت اند از :
1-مربوط بودن
2- قابلیت اتکاء
3- قابلیت مقایسه
1- مربوط بودن
(مربوط بودن ) یکی از ویژگیهای کیفی واساسی اطلاعات حسابداری است. ارائه اطلاعات مربوط، تصمیم گیرندگان رادر اخذ تصمیمات منطقی یاری می دهد ومی تواند عاملی برای جلوگیری از بروز ابهام و سردرگمی در بررسی و مطالعه اطلاعات مالی محسوب شود.
ویژگی مربوط بودن اطلاعات مالی مبتنی برمفاهیم زیر می باشد :
اهمیت، به موقع بودن ، رجحان محتوا برشکل قابل فهم بودن وافشای کامل است که هریک از این مفاهیم یا ویژگیهای فرعی درزیر تشریح می شود
الف) اهمیت
اهمیت در حسابداری یک مفهوم نسب است که کیفیت و کمیت آن ار طریق میزان تاثیری که اطلاعات حسابداری بر تصمیم گیریها دارد ارزیابی وتعیین میگردد.
ب) به موقع بودن
به موقع بودن به موضوع مناسب بودن زمان ارائه اطلاعات مالی اشاره دارد، زیرا بسیاری از انواع اطلاعات مالی، نسبت به گذشت زمان حساسیت زیادی دارند وبه سرعت ارزش خودرا از دست می دهند.
ج) رجحان محتوا بر شکل
در حسابداری و گزارشگری مالی بر محتوای اقتصادی عملیات ورویدادها تاکید می شود، هر چند شکل عملیات و رویدادها مغایر با محتوای آنها باشد ونحوه عمل دیگری را ایجاب کند .
د) قابل فهم بودن
صورتهای مالی باید برای اشخاصی که دانش متعارفی از حسابداری دارند ، بالقوه قابل فهم وقابل استفاده باشد. به همین دلیل ویژگی قابل فهم بودن را وابسته به دانش استفاده کنندگان گزارشهای مالی می دانند.
ه ) افشای کامل
هدفهای حسابداری وگزارشگری مالی ایجاب می کند که اطلاعات مربوط به گونه ای مناسب و کامل افشاء شود. افشاء به عنوان یکی از اصول اساسی حسابداری تشریح می شود .
2- قابلیت اتکاء
قابلیت اتکاء به اعتماد و اتکایی اشاره دارد که استفاده کنندگان می تواند بر اندازه گیریهای گزارش شده در صورتهای مالی اساسی داشته باشند. نتایج اندازه گیریهای حسابداری هنگامی قابل اتکاء است که به طور صادقانه معرف ارزشهایی باشد که انتظارمی رود یا درنظراست ارائه کند .
3- قابلیت مقایسه
سرمایه گذاران و اعتباردهندگان، امکانات و فرصتهای سرمایه گذاری و اعطای اعتبار گوناگونی دارند. تصمیمات آنان نیز گاهی برمبنای مقایسه عملکرد واحد تجاری مورد نظر در طول زمان (چندین سال)و یا عملکرد چندین واحد تجاری برای دوره یا دوره های زمانی یکسان، اتخاذ می شود .
ویژگی «قابلیت مقایسه» مبتنی بر مفاهیم (1)رعایت یکنواختی یا ثبات رویه و(2) همسانی رویه ها است که به عنوان اجزا یا ویژگیهای وابسته به «قابلیت مقایسه» هریک را تشریح می کنیم .
الف ) رعایت یکنواختی
رعایت یکنواختی به قابلیت مقایسه اطلاعات ارائه شده توسط یک واحد تجاری در طول زمان اشاره دارد .
به طور کلی ، به کار گیری یکنواخت اصول ورویه های حسابداری و استفاده از اصطلاحات یکسان و طبقه بندیهای مشابه در سالهای مختلف ،کیفیت «قابلیت مقایسه » اطلاعات ارائه شده را بالا می برد
ب) همسانی رویه ها
ویژگی دیگر وابسته به کیفیت «قابلیت مقایسه»، همسانی رویه ها است که به قابلیت مقایسه نتایج گزارش شده بین دو یا چند واحد تجاری در مقطع یا مقاطع زمانی یکسان ، اشاره دارد .
تضاد بین ویژگیهای کیفی اطلاعات حسابداری
همان گونه که در بحث راجع به ویژگیهای کیفی و همچنین مفاهیم و جزئیات مربوطه به هر یک مطرح شد ، اطلاعات حسابداری هنگامی سودمند است و می تواند به استفاده کنندگان در تصمیم گیریها کمک کند که از ویژگیهای کیفی لازم برخوردار باشد .
گفتار 6
استاندارد های حسابداری
مفروضات و اصول حسابداری یک سری مفاهیم کلی هستند که به کارگیری صحیح آنها مستلزم تدوین ضوابط اجرایی است که راهنمای به کار گیری آنها در عمل باشد .
در ایران بر اساس بند 4 تبصره 2 قانون تشکیل سازمان حسابرسی و ماده 6 قانون اساسنامه سازمان حسابرسی، وظیفه تدوین وتعمیم اصول و ضوابط حسابداری و حسابرسی به این سازمان محول شده است .