تولید مثل جنسی در جانوران

جانوارن هم، براي توليد مثل، به سلول هاي نر و ماده نياز دارند. گامت نر اسپرم و گامت ماده تخمك نام دارد كه در اندام هاي توليد مثلي نر و ماده به وجود مي آيند در همه مهره داران و بعضي از بي مهره ها، جانور نر و ماده از هم جدا هستند. اما در بعضي بي مهره‌ها ازقبيل اسفنج‌ها، مرجان‌ها، بعضي از كرم‌ها و نرم تنان، مانند گياهان، اندام توليد مثل نر وم اده در بدن يك فرد است ( نر- ماده اند). جانوران گرچه در توليد مثل جنسي روش هاي مختلفي دارند ولي دو ويژگي مشترك در اين روش ها وجود دارد كه در قالب شرايط گوناگون ساختار بدني و محيطي آن‌ها به شكل‌هاي مختلفي بروز ميكند.

الف – ايجاد امكان لقاح: گامت ها بايد با يكديگر برخورد كنند تا بتوانند تركيب شوند و سلول تخم را ايجاد نمايند. گر چه اغلب، گامت نر- بر خلاف گامت ماده – متحرك است اما معمولاً براي برخورد با هم به شرايط محيطي وابسته اند، بنابراين، براي انجام لقاح شرايط مكاني و زماني خاصي لازم است.

از نظر شرايط مكاني، لقاح ممكن است در بيرون بدن جاندار صورت بگيرد ( مانند بسياري از بي مهره گان، ماهي ها و دوزيستان) يا آن كه در داخل بدن باشد ( مانند خزندگان، پرندگان و پستانداران و بسياري از گياهان) در حالت اول آن را لقاح خارجي و در صورت دوم، آن را لقاح داخلي گويند.

از نظر شرايط زماني، توليد گامت ها و نيز رها شدن آنها به منظور تركيب با يكديگر بايد تقريباً در يك موقع و در زمان مناسب باشد تا امكان برخورد مؤثر گامت ها فراهم شود. اين زمان مناسب، در برخي جانوران مثل پستانداران و پرندگان، دوره‌ي جنسي نام دارد.

بحث كنيد

در لقاح خارجي، گامت ها در محيط زندگي جاندار – كه معمولاً آب است – رها مي شوند. البته در لقاح داخلي نيز بايد محيط مناسب براي زنده ماندن گامت ها تا هنگام لقاح، فراهم شود.

1-گامت هايي كه لقاح خارجي دارند، بايد چه ويژگي‌هايي داشته باشند؟

2-چرا لقاح خارجي روش مطمئني براي توليد جاندار جديد نيست؟

3-جرا براي والدين، لقاح خارجي، روش متكي بر صرفه جوي ماده و انرژي نيست؟

4-مزاياي لقاح بر لقاح خارجي چيست؟

5-چرا حتي در لقاح داخلي تعداد گامت هاي نر بسيار بيش تر از گامت هاي ماده است؟

ب- ايجاد امكان رشد تخت تا ايجاد نوزاد: براي آن كه توليد مثل موفق باشد بايد شرايط‌ي تغذيه و حفاظت از جنين فراهم شده باشد. در جانوراني كه جنين داخل«رحم» درون شكم مادر پرورش مي‌يابد، اين شرايط به بهترين صورت وجود دارد. جنين از طريق اندامي به نام « جفت» كه به وسيله‌ي « بند ناف» به جنين متصل است با خون مادر ارتباط دارد و مواد لازم را از آن دريافت مي كند و مواد زايد را به آن مي دهد.

در جانوران تخم گذار، جنين از نظر تغذيه به اندوخته‌ي غذايي داخل تخم وابسته بوده و از نظر حفاظت با توجه به نوع جانور، به پوسته‌ي سخت يا قابل انعطاف تخم متكي است.

توليد مثل در آدمي

توليد مثل در انسان نيز مانند پستانداران ديگر با تشكيل سلول هاي جنسي نر و ماده و تركيب هسته هاي آنها با يكديگر و ايجاد سلول تخم صورت مي گيرد. در انسان،‌ گامت‌ها توسط غدد جنسي توليد مي شوند. شما با غدد جنسي به عنوان غدد مولد هورمون هاي جنسي آشنا شديد اما آنها، گامت نر (اسپرم) و گامت ماده ( تخمك) نيز توليد مي كنند.

بيضه ها يك جفت غده هستند كه در زير شكم و خارج از آن قرار دارند. اين غدد شامل لوله هاي نازك و پر پيچ و خمي هستند كه عمل اسپرم سازي را در دماي كم تر از دماي معمولي بدن و به طور دائم از دوران بلوغ تا پايان عمر انجام مي دهند. البته شدت آن در سنين كهولت كاهش چشمگيري پيدا مي كند. اسپرم‌ها پس از ساخت شدن در مجاري پيچيده اي كنار بيضه انباشه مي شوند تا مراحل نهايي رشد خود را طي كنند.

تخمدان ها دو عدد غده‌ي بيضي شكل هستند كه در دو طرف داخل شكم، در پايين و جلوي روده ها قرار دارند. تخمدان ها عمل تخمك سازي را از دوران بلوغ تا حدود 30 تا 40 سال بعد انجام مي دهند. هر تخمدان داراي تعداد زيادي سلول مولد تخمد است ك اولين مراحل تبديل شدنبه تخمك را در دوران جنيني طي كرده اند معمولاً در هر ماه يكي از سلول‌ها ( تخمك اوليه) فعال شده و يك تخمك ساخته مي شود. اين سلول به وسيله‌ي لوله هايي كه تخمدان را به رحم مرتبط مي كنند، وارد آن مي گردد. تخمك سلول بسيار درشتي است و در انسان حدود 1/0 ميلي متر قطر دارد 

توليد مثل جنسي در جانوران

توليد مثل كه مهمترين تفاوت موجودات زنده و غير زنده است پديده اي است كه طي آن دو سلول جنسي ( گامت) نر + سلول جنسي ( گامت) ماده با هم لقاح يافته ( تركيب مي شوند) و سلول تخم بوجود مي آيد. تخم حاصل رشد و نمو كرده و فرد جديد پديد مي آيد