موضوع : راهکارهای بهبود تغذیه جامعه

توضیح : این فایل به صورت ورد و آماده چاپ می باشد

 خلاصه:
    بر اساس  آخرين تعريف امنيت غذايي كه توسط سازمان جهاني بهداشت و FAO ارائه شده است، "دسترسي همه مردم در تمام اوقات و نقاط به غذاي كافي و سالم به منظور زندگي سالم و فعال " چنانچه روندهاي فعلي از ناامني غذايي و سوء تغذيه ادامه يابند و مداخله موثر براي تغيير و اصلاح آنها صورت نگيرد پي آمدهاي زيانبار و نامطلوب اقتصادي و سلامتي ناشي از آن در سالهاي آينده ملموس تر خواهد شد.
    كليه شواهد حاكي از آن است كه جامعه ايراني در يك گذر شتاب زده تغذيه اي به سرعت بطرف يك مشكل مضاعف پيش مي رود. به اين معني كه از يكطرف سوء تغذيه پروتئين انرژي در كودكان زير 5 سال كشور و كمبود ريزمغذيها (آهن، يد، روي، كلسيم، ويتامين A و D) در سهم بزرگي از جمعيت كشور مشاهده مي شود. بطوري كه بررسي ANIS توسط دفتر بهبود تغذيه جامعه در وزارت بهداشت در سال 1377 نشان داده است كه 800 هزار كودك زير 5 سال (4/15%) دچار كوتاه قدي تغذيه اي متوسط و شديد هستند كه حاكي از سوء تغذيه مزمن و طولاني است. بررسي ملي تعيين وضعيت ريزمغذيها در سال 1381 نيز نشان داده است كه از 15 تا 40 درصد كودكان، نوجوانان و زنان باردار دچار كمبود آهن هستند و كمبود روي در حدود 30 درصد كودكان و نوجوانان و 44 درصد زنان باردار كشور وجود دارد.
از طرف ديگر نشانه هاي هشدار دهنده از گسترش بيماريهاي متابوليك از جمله بيماريهاي قلبي عروقي، ديابت، چاقي و انواع سرطانها در شهرها و بخصوص شهرهاي بزرگ ديده مي شود. بر اساس آمار موجود از هر 800 مورد مرگ روزانه 300 مرگ به عـــلت بيــــماريهاي قلبي عروقي است و يكي از دلايل عمده آن تغيير الگوي مصرف غذا مي باشد.
    بايد خاطر نشان كرد كه خطر ابتلاي به بيماريهاي متابوليك لزوما" منحصر به طبقات پردرآمد نيست بلكه طبقات كم درآمد نيز آسيب پذيري بالا دارند. از اينجاست كه اين روزها در حاشيه شهر تهران در ميان خانوارهاي كم درآمد يك كودك مبتلا به سوء تغذيه در كنار يك مادر فربه و در عين حال دچار كمبود ريزمغذيها فراوان ديده مي شود.
    ترديدي نيست كه گسترش بيشتر دو پديده مورد بحث در كنار يكديگر از يك طرف بازده سرمايه گذاري در بخـــش آمــــوزش و كيفيت نيروي انساني را تهديد مي كند و از طرف ديگر هزينه هاي درمان را در سالهاي آينده به شدت بالا خواهد برد. بالاخره بار بيماري و اقتصادي ناشي از مشكل گفته شده در گذر شتاب زده تغذيه اي روند فزاينده خواهد داشت.
    گــرچــه مشكـــلات وسيع و پيچيده هستند، در مقابل فرصتها نيز جذاب و اميدوار كننده مي باشند. از يك طرف تكنولوژي كم هزينه و موثر براي مقابله با سوء تغذيه در قالب مداخله هدفمند در سطح محله ها در دسترس است و از طرف ديگر قبل از اينكه بيماريهاي متابوليك به يك معضل بهداشتي و سلامتي پرهزينه و كم نتيجه تبديل شوند مي توان با يك حركت ملي در جهت پيشگيري، آن را مهار كرد.
حفظ سلامت تغذيـــه اي و تامين امنيت غذايي در سطح خانوار تابع چهار عامل، 1) درآمد و قيمت ها بعنوان يكي از مهمترين عوامل موثر در انتخاب و خريد غذا، 2) دسترسي به غذا در بازار و محل زندگي، 3) آگاهي و دانش خانواده در مورد غذا و تغذيه از نظر خريد، نگهداي، پخت غذا و توزيع آن در خانوار، 4) دستـــرسي به خـــــدمات بهداشتي درماني براي پيشگيري و درمان بموقع بيماريها و سلامت افراد براي بهره گيري مطلوب بيولوژيك سلولي از مواد مغذي مصرفي است.
دفتر بهبود تغذيه جامعه در معاونت سلامت اقدامات متعددي را براي كاهش سوء تغذيه كودكان، كاهش كمبود ريزمغذيها، شناسايي وضعيت موجود و ارتقاء فرهنگ و سواد تغذيه اي جامعه، افزايش دانش و مهارت كاركنان بهداشتي درماني در زمينه تغذيه صحيح گروههاي سني مختلف به اجرا در آورده است.
طرح مداخله اي بين بخشي كاهش سوء تغذيه كودكان، طرح حمايتي كودكان مبتلا به سوء تغذيه در خانوارهاي نيازمند، غني سازي آرد با آهن و اسيد فوليك، غني سازي ساير مواد غذايي (شير، روغن، بيسكويت و كلوچه و ماكاروني) با انواع ريزمغذيها و ويتامين هاي A و D بصورت پايلوت، طرح آهن ياري هفتگي و آموزش تغذيه دختران دانش آموز دبيرستاني، آموزش پزشكان و متخصصين كودكان در زمينه رشد و تغذيه كودك، پايش يد ادرار دانش آموزان 10-8 ساله بطور سالانه و برنامه هاي مداخله اي ديگر با مشاركت و همكاري ساير بخش هاي توسعه از جمله جهاد كشاورزي، آموزش و پرورش، نهضت سواد آموزي، كميته امداد امام، بهزيستي، بازرگاني و ...... در دست اجراست و آنچه كه براي موفقيت برنامه ها و بهبود وضعيت تغذيه مردم در سطح استان ضروري و حائز اهميت است، حمايت خاص از اجراي اين برنامه ها بدليل ماهيت چند بخشي بودن آنها و جلب همكاري مقامات و مسئولين استان مي باشد.
مقدمه:
نقش تغذيه در سلامت و كارآيي و يادگيري انسانها و ارتباط آن با توسعه اقتصادي طي تحقيقات وسيع جهاني به اثبات رسيده و نشان داده شده است كه سرمايه گذاري در تامين امنيت غذايي و سلامت تغذيه اي مردم نه تنها با صرفه و اقتصادي است بلكه از ضروريات غير قابل اجتناب ملي بشمار مي رود.
با وجود اينكه تلاشهاي زيادي در سطح جهان در جهت بالا بردن سطح سلامت جامعه صورت گرفته و اين اقدامات موجب كاهش مرگ و مير خصوصا" در اطفال و افزايش طول عمر در اغلب كشورهاي جهان شده است، اما سوء تغذيه انرژي پروتئين در كودكان زير 5 سال و كمبود ريزمغذيها (يد، آهن، روي، ويتامين A و .......) همچنان، مهمترين مشكلات تغذيه اي در اغلب كشورهاي در حال توسعه و از جمله كشور ما مي باشد. اين در حالي است كه آگاهي و تجربه كافي در زمينه پيشگيري از سوء تغذيه وجود دارد (1).
 بر اساس اطلاعات موجود در سال 1995 حدود 200 ميليون كودك و يا به عبارتي 30% از كل كودكان زير 5 سال دنيا مبتلا به سوء تغذيه هستند. در حال حاضر، 79% از كودكان سوء تغذيه اي دنيا در آســـيا، 17% در افريقــــا و 3% در امريكاي لاتين هستند. بر اساس آمارهاي ارائه شده از سوي (WHO global data base)WHO  روند شيوع سوء تغذيه در طي دهه هاي اخير رو به كاهش بوده است (2).
 سوء تغذيه پروتئين انرژي يكي از مشكلات تغذيه اي شايع در كودكان زير 5 سال كشور است. بر اساس نتايج آخرين بررسي كشوري انجام شده كه در آبانماه سال 1377 انجام شد، 7/13% كودكان زير 5 سال در مناطق روستايي 6/9% در مناطق شهري بر اساس شاخص وزن براي سن دچار سوء تغذيه متوسط و شديد هستند و كوتاه قدي تغذيه اي كه حاكي از سوء تغذيه مزمن و طولاني است در 8/21% كودكان روستايي و 11% كودكان شهري وجود دارد (3). بر اساس اين بررسي، ميزان شيوع سوء تغذيه در برخي از استانهاي كشور از جمله سيستان و بلوچستان، هرمزگان، كرمان، كهگيلويه و بويراحمد، چهارمحال و بختياري، خراسان، زنجان، كردستان، يزد، فارس، خوزستان، اصفهان، همدان و سمنان بالاتر از ميانگين كشوري است (1). ساير كمبودهاي تغذيه اي مانند كم خوني فقر آهن، اختلالات ناشي از كمبود يد، كمبود ويتامين A و B2 از ديگر مشكلات تغذي اي در جهان و ايران است.
بر اساس آخرين گزارشات سازمان جهاني بهداشت، دو ميليارد نفر از مردم جهان دچار كم خوني فقر آهن هستند (4)، تا 3 ميليون كودك زير 5 سال از علائم باليني كمبود ويتامين A رنج مي برند و 250 ميليون كودك دچار كمبود تحت باليني (Subelimical) متوسط و شديد هستند (5).
    بــــررسي كشوري سال 1374 حاكي از آن است كه يك سوم زنان در سنين باروري دچار كم خوني مي باشند (6). بررسي كشوري تعيين كمبود ريزمغذيها در سال 1381 نيز حاكي از شيوع بالاي كمبود آهن، روي، ويتامين A و D در گروههاي سني مختلف مي باشد (7). مطالعه كشوري سال 1368 نشان داده اســـت كه كمبود يد بصورت آندميك در تمام نقاط كشور وجود دارد و 68% دانش آموزان 18-6 سال مبتلا به گواتر بودند(8). آخرين بررسي ملي انجام شده در سال 1380 شيوع گواتر را در كشور 9/9 درصد نشان داده است (9). بررسي هاي مصرف مواد غذايي كه طي سالهاي 74-1370 توسط انستيتــــو تحقيقات تغذيه و صنايع غذايي كشور و وزارت كشاورزي انجام شد نشان مي دهد كه كمبود دريافت ويتامين B2 در كل كشور و كمبود دريافت ويتامين A در مناطق روستايي كشور وجود دارد (10). مطالعات پراكنده حاكي از كمبود روي و مس
فهرست مطالب
عنوان 
صفحه
خلاصه 5
مقدمه 7
بيان مسئله 10
سوء تغذيه پروتئين انرژي (PEM) 10
كمبود ريزمغذيها
آهن 11
يد 13
ويتامين A 15
روي 16
بيماريهاي مزمن مرتبط با تغذيه
چاقي 17
بيماريهاي قلب و عروق 18
ديابت 19
سرطان 20
روش كار (طرحها و برنامه هاي در دست اجرا ) 22
يافته ها و نتايج 26
بحث و نتيجه گيري 29
سياست ها و ابعاد برنامه هاي بهبود تغذيه جامعه
الف) در بخش بهداشت 34
    در سطح ملي 34
    در سطح دانشگاه 36
ب) برنامه هاي فرابخشي بهبود تغذيه جامعه 37
منابع 39
ضميمه ها:
نمودار شماره 1: شيوع سوء تغذيه كودكان در كشور
نمودار شماره 2: مقايسه شيوع سوء تغذيه در شهر وروستا - 1377
نمودار شماره 3: شيوع كوتاه قدي تغذيه اي در استانها - 1377
نمودار شماره 4: درصد كودكان زير 5 سال مبتلا به سوء تغذيه متوسط و شديد بر اساس قد براي سن مناطق شهري - 1377
نمودار شماره 5: درصد كودكان زير 5 سال مبتلا به سوء تغذيه متوسط و شديد بر اساس قد براي سن مناطق روستايي-  1377
نمودار شماره 6: درصد كودكان زير 5 سال مبتلا به سوء تغذيه متوسط و شديد بر اساس وزن براي سن مناطق شهري - 1377
نمودار شماره 7: درصد كودكان زير 5 سال مبتلا به سوء تغذيه متوسط و شديد بر اساس وزن براي سن مناطق روستايي - 1377
نمودار شماره 8: زمان شروع افت رشد كودكان - 1377
نمودار شماره 9: شيوع كم خوني در زنان سنين باروري بررسي كشوري سال - 1374
نمودار شماره 10: شيوع كمبود آهن در زنان سنين باروري بررسي كشوري سال - 1374
نمودار شماره 11: مقايسه شيوع گواتر قبل و بعد از اجراي برنامه
نمودار شماره 12: نمودار مقايسه اي درصد استفاده از نمك يددار خانوارهاي شهري و روستايي كشور طي سالهاي مختلف
نمودار شماره 13: درصد كل خانوارهاي استفاده كننده از نمك يدداردر استانهاي كشور (سيماي جمعيت و سلامت در جمهوري اسلامي ايران مهرماه - 1379)
نمودار شماره 14: ميانه يد ادرار دانش آموزان 8 تا 10 ساله استانهاي كشور (بررسي ملي سال-  1380)
نمودار شماره 15: پايش مستمر ميزان يد در نمكها بصورت تصادفي (گزارش فيدبك هاي شش ماهه كل كشور)
نمودار شماره 16: وضعيت نمايه توده بدني جمعيت 15 تا 39 ساله كشور (بررسي سلامت و بيماري-  1378)
نمودار شماره 17: وضعيت نمايه توده بدني جمعيت 40 تا 69 ساله كشور (بررسي سلامت و بيماري - 1378)
نمودار شماره 18: وضعيت نمايه توده بدني جمعيت 70 سال و بالاتر در كشور (بررسي سلامت و بيماري -1378)
نمودار شماره 19: فراواني هيپركلسترومي (بيش از 240 ميلي گرم) به تفكيك استانهاي كشور (بررسي سلامت و بيماري - 1378)
نمودار شماره 20: فراواني هيپركلسترومي (بيش از 200 ميلي گرم) به تفكيك استانهاي كشور (بررسي سلامت و بيماري - 1378)
نمودار شماره 21: نمودار فراواني افزايش فشارخون بر اساس سن (بررسي ملي سلامت و بيماري - 1378)
نمودار شماره 22: مقايسه مصرف سرانه مواد غذايي با ميزان مطلوب (مطالعات الگوي مصرف مواد غذايي -1377)
نمودار شماره 23: درصد توزيع خانوارهاي ايراني بر حسب دريافت انرژي و مواد مغذي در مقايسه با نياز (مطالعه كشوري بررسي مصرف غذاي خانوار (1374-1371)