موضوع : کشاورزی و دامپروری در ایران

توضیح : این فایل به صورت ورد و آماده چاپ می باشد

مقدمه
نیازهای اولیه انسان چیست ؟ می دانیم که دسترسی به آب و غذا مهمترین نیاز بشر از همان ابتدای خلقت بوده است . بشر برای تهیه مایحتاج خود دست به تولید از طرق مختلف به ویژه کشاورزی و دامپروری زده است . انسانهای نخستین نیز می کوشیدند تا برای ادامه ی حیات خود نیازشان را با روشهای ابتدایی برآورند .
گیرشمن باستان شناس و مورخ شهیر فرانسوی در کتاب خود ایران از آغاز تا اسلام در جایی که از انسان غارنشین در ایران گفتگو می کند چنین نگاشته است : در این جامعه بدوی ، وظیفه مخصوصی به عهده زن گذاشته شده بود : وی گذشته از آنکه نگهبان آتش و شاید اختراع کننده و سازنده ظروف سفالین بود ، می بایست چوبدستی به دست گرفته در کوهها به جستجوی ریشه های خوردنی و نباتات یا جمع آوری میوه های وحشی بپردازد . شناسایی گیاهان و فصل روییدن آنها و دانه هایی که می آورند ، مولود مشاهدات طولانی و مداوم بود و او را به آزمایش کشت و زرع هدایت می کرد . نخستین مساعی وی در باب کشاورزی ، در زمینهای رسوبی انجام گرفت و در همان حال که مرد ، اندک پیشرفتی کرده بود ، زن با کشاورزی ابتدایی خود در دوره حجر متأخر – که اقامت در غار متعلق بدان دوره است – ابداعات بسیار نمود .
تاریخ دانان روسی در کتاب تاریخ ایران از زمان باستان تا امروز آورده اند : شکل گرفتن اقتصاد کشاورزی و دامداری ، زودتر از هر جای دیگر در نواحی کوهستانی « زاگرس» ، « تورس » ، « سوریه » و
« فلسطین » انجام پذیرفت .
کشور ایران چون دارای آب و هوای مختلف و زمینهای گوناگون است برای همه گونه دام و گیاه محیط مناسبی دارد و روی این اصل ، بیشتر گیاهان کشاورزی و حیوانات اهلی ، موطنشان ایران است و شماره گیاهان و حیواناتی که از کشورهای دیگر به ایران آمده اند اندک است ، آن هم غالب اصلشان از ایران بوده ، رفته و دوباره با تغییراتی به جای اصل خویش برگشته اند و یا نژاد و رقمهایی از آن ، که اصلشان از کشورهای دیگر بوده به ایران آمده و بر نژاد و رقمهای ایران افزوده شده اند . اما اکنون کشاورزی ایران آنچنان پیشرفته نیست که ایرانیان بدان افتخار کنند و نمی توان به مفاخر گذشته بالید.باید سعی و تلاش کنیم و اگر بخواهیم می توانیم مثل گذشته آغاز گر باشیم .
وضعیت آینده بخش کشاورزی ایران به استفاده صحیح از ظرفیتهای تولیدی موجود در کشور و نیز رفع مشکلات تولید و عرضه محصولات کشاورزی بستگی دارد . در کاهش تولید محصولات کشاورزی عوامل موثری دخالت دارند که چنانچه با این عوامل یا موانع به طور ریشه ای برخورد نشود مشکل بتوان برای رسیدن به خودکفایی از منابع تولیدی در بخش کشاورزی بهره برداری کرد .
از جمله مشکلات تولیدی در بخش کشاورزی در کشور عبارتند از مسئله زمین ، آب ، تکنولوژی و دانش فنی و مبارزه با آفات .
مناطق رويشی ايران
رويش طبیعی تبلور عینی توان و استعداد های طبیعی یک سرزمین به شمار می آید. خوشبختانه غنای اکولوژیک موجود در سرزمین ایران ، موقعیتی بسیار مناسب جهت تشریح هر چه بهتر نکته اخیر فراهم کرده است . این غنای اکولوژیک از جمله در تنوع گونه های بازتاب عینی می یابد . در ایران بیش از 180 خانواده از گیاهان آوندی یافت می شود که این رقم در مقایسه با 360 خانواده موجود در سطح جهان ، رقم قابل ملاحظه ای است . تعداد جنس ها به رقم 1300 رسیده که برخی از آنها دارای 100 گونه می باشند . تعداد گونه های گیاهان آوندی ایران بین 7500 تا 10000 گونه برآورد می شود که تقریباً برابر تمامی گونه های گیاهی قاره اروپا است .
از دیدگاه جغرافیای گیاهی سرزمین ایران را می توان به صورت زیر منطقه بندی نمود :
1- منطقه خزری
2- منطقه منطقه زاگرسی
3- منطقه ایرانو – تورانی که خود به دو ناحیه ایرانو – تورانی دشتی و کوهستانی تقسیم می شود ،
4- منطقه سودانی که شامل دو ناحیه خلیج و عمانی می گردد .
5- منطقه ارسبارانی .
منطقه خزری در بر گیرنده جلگه های جنوبی دریای مازندران و جبهه شمالی رشته کوه های البرز ، از آستارا تا گرگان می باشد . در این منطقه شرایط اقلیمی و ساخت توپوگرافیک موجب آشکوب بندی گیاهان از سمت اراضی پست جلگه به سمت ارتفاعات گردیده اند . در هر یک از آشکوب های گیاهی متناسب با شرایط اقلیمی و ارتفاع از سطح دریاهای آزاد ، اجتماعات خاصی از گیاهان استقرار یافته اند .
در اراضی پست جلگه ای درختانی مانند سفید پلت ، توسکای قشلاقی ، داغداغان ، لرگ و لیکی مشاهده می شوند . از جمله جنگلهای جلگه ای که تا ارتفاعات میان بند نیز پیشروی می نماید ، جنگلهای ارزشمند شمشاد می باشند . در این جنگلها گونه ها ی گیاهی که شمشاد را همراهی می کنند عبارتند از توت ، انجیر ، پلت ، ممرز ، شب خُسب ، بلوط ، اوجا و تعدادی دیگر . متأسفانه جنگلهای شمشاد به دو دلیل عمده به شدت دچار آسیب شده و امروز تنها بقایایی از آنها باقی مانده است :
1-    بهره برداری مفرط از منابع چوب آن ،
2-    حاصلخیزی خاک این جنگلها موجب گردید تا قسمتهای وسیعی از آن پاکتراشی شده و اراضی حاصله به کشت چای و مرکبات اختصاص یابد .
با حرکت به سمت ارتفاعات و تا حدود ارتفاع 700 متری جنگلهای پایکوهی تشکیل دهنده شکل غالب پوشش گیاهی می باشند . از بین گیاهان متعلق به این محدوده می توان به درختان بلند مازو ، انجیلی ، ممرز ، آزاد ، تا ، نمدار و سرخدار اشاره نمود . از حدود ارتفاع 700 تا 2000 متری آشکوب بعدی آغاز
می شود که عمدتاً توسط درختان راش ، که گاه به صورت خالص و گاه همراه با سایر گونه های درختی جنگلهای وسیعی را تشکیل می دهند ، مشخص می شود . در اینجا گونه های درختی که راش را همراهی می کنند عبارتند از افرا ، پلت ، ملج ، بارانک ، دیو آلبالو ، توسکای ییلاقی ، اوری ، کرمازو ، پیرو ، مای مرز ، خرمندی و تعدادی دیگر می باشند .
در ارتفاعات 2000 تا 2500 متر به تدریج از رویش درختی کاسته می شود . از جمله درختان که در این ارتفاعات یافت می شوند . می توان از اوری ، لَوَر ، پیرو ، مای مرز و انواع زالزالک و شیر خشت یاد کرد . ارتفاعات بیشتر عمدتاً توسط مراتع ییلاقی اشغال گردیده است  .
منطقه رویشی زاگرسی ، از حیث گونه ها و ترکیب اجتماعات گیاهی با آنچه در مورد منطقه خزری ذکر گردید کاملاً متفاوت است . البته در اینجا نیز – به دلیل تفاوتهای اقلیمی و توپوگرافیک شدید – از سمت کوهپایه به طرف ارتفاعات فوقانی اجتماعات گیاهی آشکوب بندی شده اند . در این محدوده ارتفاعات کم توسط جنگلهای بِنِه و بادام که در حقیقت متعلق به منطقه رویشی ایرانو -  تورانی می باشند ، اشغال شده است.گیاه ، مشخص کننده منطقه زاگرسی درخت بلوط است که بر حسب شرایط اقلیمی و وضعیت توپوگرافیک از ارتفاعات حدود 1200 متر تا 2500 متر را می تواند پوشش دهد .
در قسمت های شمالی منطقه زاگرسی گونه های متعددی از بلوط – از جمله بلوط ایرانی ، دارمازو و یول – به چشم می خورد ، ولی بقیه قسمتها توسط بلوط ایرانی اشغال شده است.درختان و
درختچه هایی که جنگلهای بلوط زاگرسی را همراهی می کنند عبارتند از زبان گنجشک ، انجیر ، امرود ، کیکم ، دیو آلبالو ، پلاخور ، اوجا ، محلب ،چنار ، سنجد و تعدادی دیگر .
ارتفاعات فوقانی منطقه زاگرسی توسط جنگلهای اَرَس که در حال حاضر به صورت کاملاً مخروبه در آمده اند و مراتع ییلاقی اشغال می شود . در اینجا جنگلهای اُرس تا حدود ارتفاع 3500 متری بالا می روند . البته لازم به یادآوری است که جنگلهای ارس را نباید مختص منطقه زاگرسی دانست ؛ در شرایط طبیعی ارتفاعات فوقانی جبهه جنوبی البرز نیز توسط جنگلهای ارس مشخص می شده است که در اینجا نیز صرفاً بقایایی از جنگلهای گذشته باقی مانده است .
قسمت وسیعی از ایران زیر سلطه منطقه رویشی ایرانو – تورانی قرار دارد . این منطقه به دو بخش ایرانو – تورانی کوهستانی و ایرانو – تورانی دشتی تفکیک شده است . قسمت کوهستانی این منطقه توسط جنگلهای بنه – بادام مشخص می شود . در جبهه جنوبی و کوههای البرز جامعه بنه – بادام معمولاً ارتفاعات 1300 تا 2000 متر و در محدوده رشته کوههای زاگرس ارتفاعات 1400 تا 1700 متر را می پوشاند . در حالیکه جامعه بنه – بادام در ارتفاعات رشته البرز به جنگلهای ارس متصل می شود ، در رشته زاگرس با جنگلهای بلوط زاگرس اتصال می یابد . زیرا جبهه جنوبی البرز اصولاً فاقد درختان بلوط است .
قلمرو ایرانو – تورانی دشتی عمدتاً توسط بیشه زارها ، استپ های خشک و محیط های بیابانی مشخص می شود . درمنه و گون مهمترین گیاهانی هستند که محدوده دشتی ایرانو – تورانی را اشغال نموده و به همراه مجموعه کثیری از گیاهان خشکی پسند استپ های داخلی ایران را تشکیل می دهند . در منطقه ایرانو – تورانی ، ظهور برخی شرایط خاص اکولوژیک موجبات شکل گیری اجتماعات گیاهی ویژه ای را فراهم آورده و باعث افزایش تنوع سیمای چشم انداز طبیعی در این منطقه گردیده است ؛دره های عمیق، ساحل رودخانه ها ، مسیل ها ، اراضی شور و شنزارها از این جمله اند . در عمق دره ها به دلیل حاکمیت شرایط اقلیمی ،هیدرولوژیک،پدولوژیک و توپوگرافیک خاص،اجتماعات گیاهی موجود بیشتر خصلت های اجتماعات گیاهی رطوبت پسند را از خود نشان می دهند. وجود درختانی چون چنار ، گردو، انار، داغدانان ، بید ، خرزهره در این قبیل محیط ها چندان نادر نیست . پهنه سیلابی رودخانه ها نیز معمولاً توسط درختان و سایر گیاهان رطوبت پسند ، مانند بید ، صنوبر و گز پوشیده شده است . در عین حال باید یادآور شد که ، به دلیل تخریب گسترده پوشش گیاهی پهنه سیلابی رودخانه ها ، این نوع رویش در اکثر نقاط کشور از بین رفته است . مسیل ها و بستر خشک افتاده رودخانه های فصلی نیز در بسیاری از موارد توسط گونه های مختلف گز اشغال می گردد به نحوی که ، برخی موارد می توان مسیر حرکت آب را از طریق نوار سبزی که توسط این گیاهان اشغال شده است ، ردیابی نمود .
اراضی شور معمولاً توسط گیاهان شورپسند یا هالوفیف اشغال می شوند . از آنجا که وسعت اراضی شور در ایران نسبتاً زیاد است ، تعداد گونه های شورپسند نیز – مانند اشنان ، سوئدا ، هالیمیونه و لیمونیوم – زیاد می باشد . به همین ترتیب گونه های گیاهی که بر روی اراضی شنی می رویند و در صورت مساعد بودن شرایط طبیعی ، باعث تثبیت اراضی مذکور می شوند نیز قابل توجه است ؛ گیاهانی چون انواع تاغ و اسکنبیل از این جمله اند .
منطقه رویشی خلیج و عمانی سواحل خلیج فارس و دریای عمان را پوشش داده و تا حدودی در استان کرمان و سیستان و بلوچستان پیشروی می کند .
به عنوان گیاهان مشخصه ناحیه عمان می توان داز ، کهور ، سیال ، کلیر ، اشوارک ، خرما ، گز و گونه های مختلف سالوادورا را نام برد . ناحیه خلیجی که بخش اعظمی از آن جلگه خوزستان را
می پوشاند ، توسط گیاهانی از قبیل کُنار ( یا سدر ) ، نخل خرما و انواع گز مشخص می شود . در منطقه خلیج و عمانی نیز تا جایی که پوشش گیاهی پهنه سیلابی رودخانه ها آسیب ندیده باشد ،
می توان درختانی چون پده ، بید و گز را در این قبیل اراضی مشاهده نمود .
یکی از نادرترین ، متنوع ترین و در عین حال جالب ترین اکوسیستم های ایران – یعنی جنگلهای مانگروو – در محدوده بین جزر و مدّی سواحل جنوب و جزیره قشم قرار گرفته است.مهمترین گونه های گیاهی تشکیل دهنده جنگلهای مانگرو درختان حرّا و چندل می باشد .
فهرست مطالب
عنوان    صفحه
چکیده   
مقدمه    1
مناطق رویشی ایران    3
پوشش گیاهی    7
الف – پوشش گیاهی استپ بیابانی    7
ب – پوشش گیاهی استپ کوهپایه ای    8
ج – پوشش گیاهی کوهستانی    8
د – پوشش گیاهی جنگل و چمنزار    9
زندگی جانوری    10
الف – پراکندگی جغرافیایی انواع جانوران    10
ب – حیات وحش    11
ج – حفاظت از محیط زیست     12
تاریخچه کشاورزی ایران    13
تاریخچه دامپروری ایران    21
الف – آثار مربوط به دامپروری در قبل از تاریخ    21
ب – اهلی شدن دامها    21
ج – نتایج اهلی شدن دامها    22
اهمیت کشاورزی در اقتصاد ایران    23
تولیدات کشاورزی ایران ( زراعی ، دامی ، صید و...)
- انگور    25
- پسته    25
- سیب    26
- خرما    27
- مرکبات    28
- غلات    29
- گندم    29
- جو    31
- برنج    31
- پنبه    31
- چغندرقند    31
- چای    32
- نیشکر    32
دامداری    33
- صید و پرورش ماهی    33
- زنبورداری    34
- پرورش کرم ابریشم    35
عشایر کوچنده ایرانی    36
برخی تعاریف مربوط به جامعه عشایری    36
پراکندگی جغرافیایی عشایر کوچنده    37
فعالیت اقتصادی عشایر کوچنده    39
نتیجه گیری    40
منابع و مآخذ    41