موضوع : سماع در کشف المحجوب

توضیح : این فایل به صورت ورد و آماده چاپ می باشد

چكيده
آنچه پيش روي شماست بحثي است كوتاه  در باب سماع در كشف المحجوب.ما در اين بر نوشته، ابتدا مقدمه اي در تاريخچه ي سماع يادآور شده و بعد وارد بحث اصلي؛ يعني بررسي اين آيين از ديدگاه علي بن عثمان هجويري مي شويم ونظرات او را در اين خصوص تبيين مي نماييم.
بايد متذكر شوم كه هدف ما در اين مقاله، اثبات يا ردّ اين آيين نيست، بلكه فقط نظر و ديدگاه مؤلّف كشف المحجوب را مورد كند و كاو قرار داده و جويا مي شويم.                                   
كليد واژه ها : كشف المحجوب، سماع ، احكام، آداب، مراتب
Sama in kashfolmahjub
The article which you are reading is a short discussion about sama in kashfolmahjub . we have mentioned a introductory about history of sama in it‚then we will investigat the main discussion that  is        Investigation f this custom through Ali ebn osman ‘s view. And will clarity his idea in this area. It should be reminded that provening or rejecting of this custom is not our goal. But only the idea and viewof the author of kashfolmahjub will be investigated.
Key words: kashfolmahjub‚ sama‚ordrs‚manners‚degrees.
مقدمه
    اگربخواهيم زمان پيدايش سماع را به دقّت بررسي كنيم نبايد آن را با زمان تولّد موسيقي يكي بدانيم ،زيرا انسان در آغاز كه خود را شناخته، موسيقي را نخستين انعكاس التهاب و هيجان دروني خود ديده است كه در خارج از وجود تحقّق يافته و موجب حالات وجد و شادي گرديده ؛ پس بايد اين مسأله را از زماني در نظر بگيريم كه اين حالت نشاط و وجد فردي را جمعي كرده اند و آن را با سنني آميخته اند. اين آيين قطعاً از زمانهاي دور قبل از اسلام نيز در پرستشگاه ها مرسوم بوده تا به كمك آن در شنوندگان تأثيرگذاشته و رقّّت قلبي ايجاد كند ،همان گونه كه امروزه به عنوان مثال دركليسا ها مي بينيم كه شركت كنندگان با موسيقي و آهنگ خاصّي دعاي هاي خويش را زمزمه     مي كنند( ودر بسياري از آيين هاي ديگر)
قدر مسلّم اين است كه در صدر اسلام سماع بدان صورت كه در مجالس صوفيه برگزار مي شده  وجود نداشته است.
«اين مراسم نزد صوفيان آن زمان شكل گرفت كه در سال(245) هجري ذوالنّون مصري از زندان متوكّل رهايي يافته بود و صوفيان ارادتمندش در جامع بغداد دور او گرد آمده، همان موسيقي درباري و اشرافي قبل از اسلام را كه با موسيقي حكماي الهي تفاوت بسيار داشت ودر اصطلاح فقهي " مطربي" خوانده مي شد به كار گرفته بودند؛ قوّال شعري خواند و ذوالنّون هم ابراز شادماني نمود. به نظر مي آيد اين گونه شادي ها  كه با موسيقي رايج غير اسلامي به سرور و شادماني مطربي توأم     مي شد... نزد صوفيان به حلقه ي سماع  و دست افشاني و پايكوبي آنان شكل مي پذيرفت.»(حيدرخاني،1374،26   ).
اين مراسم در ابتدا به صورت مراسم شعرخواني بوده و كساني كه در آن شركت مي كردند تحت تأثير قرار گرفته به شادماني و پايكوبي مي پرداختند، كم كم در اين مراسم براي اينكه تأثير بيشتري داشته باشد از دفّ و ني هم استفاده مي شد.
مرا چون ني در آوردي به ناله          چو چنگم خوش بساز و با نوا كن
اگر چه مي زني سيليم چون دف        كه‹‹آواز خوشي داري صدا كن››
چو دف تسليم كردم روي خود را       بزن سيلي  و رويم  را  قفا  كن
همي زايد ز دفّ و كف يك آواز        اگر يك نيست از همشان جدا كن
 (شفيعي كدكني،1362،383)
طعم خوش بيخودي وشيدايي صوفيان را متوجّه سماع نمود تا حدّي كه بيش از هر مراسم ديگري به اين مراسم پرداختند. هجويري نيز در كتاب خود در باب الرّقص اين مطلب را تأييد مي كند كه ابتدا اين مراسم، به صورت رقص و پايكوبي بوده است و گروهي ظاهرآن را برداشت كرده و « من ديدم از عوامّ گروهي مي پنداشتند كه مذهب تصّوف جز اين نيست؛ آن بر دست گرفتند .»
 (هجويري،1383،605)                                               
و اين ظاهر بيني ازرقص و پايكوبي از نظر او هيچ جايگاهي ندارد .‹‹بدان كه اندر شريعت و طريقت رقص را هيچ اصلي نيست.›› (هجويري،1383،605)             
امّا او رقص را با اضطراب هاي دروني كه حاصل خفّتي است كه بردل پديدار شده وهمچنين حاصل قوّت وقت باشد فرق مي گذارد وآن اضطراب را گداختن جان معرّفي مي كند نه رقص و پاي بازي. « امّا چون خفّتي در دل پديدار آيد خفقاني بر سّر سلطان شود؛  وقت قّْوت گيرد ، حال اضطراب خود پيدا كند ،  ترتيب ورسوم بر خيزد . آن اضطراب كه پديدارآيد، نه رقص باشد و نه پايكوبي ونه طبع پروردن كه جان گداختن بود . و سخت دور افتد آن كس ازطريق صواب كه آن را رقص خواند...»   (هجويري،1383،606)
اينكه از چه زماني به اين گونه مجالس اسم "سماع" نهادند تاريخ دقيقي نمي توان معيّن نمود؛ امّا چيزي كه قطعي است،  اين است كه توجّه و دلبستگي بيش ازحّد صوفيان به اين مجالس باعث شد تا شرايطي را براي سماع در نظربگيرند تا هم از فتنه ي عوام در امان باشند و هم شوق وذوق صوفيان را تا حدّي كنترل كنند . از همين تاريخ مكاني به نام  " سماع خانه " بنا شد وسماع ازجمله رسوم صوفيان قرار گرفت كه با آداب وسنن خاصّي برگزارمي شد . و همان گونه كه تصّوف در جا معه
فهرست مطالب
چكيده    1
مقدمه    2
احكام سماع    9
مراتب سماع    10
پي نوشت ها    13
منابع    14