شركت ايران خودرو (سهامي عام ) در 27 مرداد سال 1341 و با سرمايه اوليه صد ميليون ريال تاسيس شد و از مهر ماه سال 1342 فعاليت خود را با توليد اتوبوس آغاز كرد . شركت در سال 1345 اجازه تاسيس كارخانه ساخت انواع اتومبيل سواري از نوع چهار سيلندر را دريافت نمود و پس از استقرار تجهيزات مربوطه آخرين مدل اتوميبل هيلمن ، با نام پيكان ، به عنوان اولين اتومبيل سواري ايران به توليد رسيد . شركت ايران خودرو به مرور زمان به تنوع و حجم توليدات خود افزود به طوريكه درسال 1376 با توليد حدود صد ويازده هزار دستگاه انواع سواري و وانت ركوردسي ساله خود را شكست و علاوه بر آن موفق شد كميت و كيفيت محصول خود را به ميزان قابل توجهي افزايش دهد . سال 1380 نيز براي پنجمين سال متوالي با توليد 176741 دستگاه سواري در 24/10/80 موفق به بهبود ركورد توليد خود شد . و در سال 1384 آمار تولید سالانه محصولات ایران خودرو به 500000 دستگاه رسید .
ساختار گروه صنعتي ايران خودرو متشكل از قسمتهاي زير است ايران خودرو سواري ، ايران خودرو ديزل ، گسترش صنايع ايران خودرو ، ساپكو و تام .
يكي از اهداف پيش بيني شده در برنامه استراتژيك ايران خودرو ، تعميق ساخت داخل قطعات خودرو هاي توليدي است كه با تشكيل شركت ساپكو درسال 73 و فعاليتهاي مدون . اين مهم تحقق يافته است شركت ساپكو از طريق انعقاد قراردادهاي ساخت قطعه با صنايع كوچك داخلي ، نقش تامين كننده قطعات و مواد مورد نيز ايران خودرو را ايفا مي كند .
شركت تام (تجهيزات ، ابزار آلات و ماشين آلات ايران خودرو ) با سرمايه گذاري هاي سخت افزاري و نرم افزاري لازم درسال 1377 آغاز به كار نمود . ماموريت اين شركت عبارتست از طراحي ، تامين ( خريد يا ساخت ) نصب و راه اندازي خطوط توليد خودرو و قطعات آن اين شركت در اجراي ماموريت خود شبكه ايران خودرو توانمند از سازندگان تجهيزات و ماشين آلات را شناسايي نموده و از طريق تاسيس مركزي براي مونتاژ انواع ربات ، ارتقا و تعميق مكا نيزاسيون و ربا تيزاسيون خطوط توليدي گروه صنعتي ايران خودرو را هدف گرفته است .
شركت ايران خودرو با درك اهميت و لزوم تفكيك توليد خودرو هاي سواري از خودروهاي كار ، در سال 1377 از طريق خريد اكثريت سهام شركت خاور و تغيير نام آن به شركت ايران خودرو ديزل ، خطوط توليد اتوبوس و ميني بوس خود را به اين شركت منقل كرد و از طريق اين تفكيك و سياستهاي عدم تمركز متعاقب آن ، بر بهره وري توليد هر دو گروه محصول خود افزوده . توليدات اين شركت از نظر فني و زيست محيطي درسطح استانداردهاي روز اروپاست و بازارهاي صادراتي آن با رشدي پر شتاب در حال توسعه است .
شركت ايساكو (تهيه و توزيع قطعات و لوازم يدكي ايران خودرو ) در سال 1356 با هدف خريد و فروش و همچنين تهيه ، توزيع ، صادرات و واردات انواع خودرو و قطعات يدكي تاسيس شد . اين شركت كه از بزرگترين و گسترده ترين مجموعه هاي خدماتي در زمينه خدمات پس از فروش خودرو در كشور است فعاليتهاي خود را بر اساس تامين نياز مشتريان و ارتقا بهبود وضعيت نمايندگي مجاز شركت ايران خودرو بنا نهاده است . كليه فعاليتهاي شركت ايساكو را مي توان به چهار بخش تقسيم كرد : ارائه كليه خدمات تعيمراتي شامل سرويسهاي اوليه و گارانتي ، تهيه كليه قطعات و لوازم يدكي مورد نياز محصولات ايران خودرو ، توزيع قطعات يدكي به كليه نمايندگي هاي مجاز ، صادرات قطعات و لوازم يدكي مورد نياز به كشوريهاي كه محصولات ايران خودرو به آنجا صادر گرديده است .
شركت گسترش صنايع ايران خودرو در سال 1378 براي تامين نياز گروه به زير ساختهاي ضروري فني ، مالي ، مديريتي و تكنولوژيكي تشكيل شد گروه صنعتي ايران خودرو با تاسيس اين شركت در صدد است تا با واگذاري سهام خود به قطعه سازهايي كه استراتژيك نبوده و مي توانند به فعاليت خود ادامه دهند ، سرمايه لازم براي سرمايه گذاري هاي جديد و تكميلي خود را تامين نمايد .
شركت ايران خودرو براي سومين سال متوالي در بين صد شركت برتر ايران از لحاظ فروش رتبه اول را به خود اختصاص داده است . درسال 2001 ميلادي در ميان بيست شركت برتر خودرو ساز جهان در رده نوزدهم قرار گرفته است . که به طور متوسط 65 تا 70 درصد تولید خودرو در داخل کشور را به طور دائم به خود اختصاص داده است . همچنین در راستای نظام استاندارد ایزو 9000 ، موفق به دریافت گواهینامه ایزو 9001 از موسسه RWTUV آلمان و بسیاری گواهینامه ها در زمینه سلامت ، ایمنی و محیط زیست شامل ISO 14001 و OHSAS شده است .
شرحي بر فرآيند رنگ كاري :
شركت ايران خودرو شامل هشت سالن توليدي به قرار زير است : سالن پرس ، سالن بدنه ، سالن رنگ ، سالن ريخته گري چدن و آلومينيم ، سالن موتور سازي ، سالن گيربكس ، سالن اكسل سازي و سالن تزئينات ، يكي از سالنهاي بسيار مهم شركت ايران خودرو ، سالن رنگ مي باشد . در اين سالن فرايندهاي مختلفي صورت ميگيرد تا بدنه به شكل صحيح و اصولي رنگ شود .
اولين فرايند آماده سازي سطح (Pre T reatment ) است كه خود شامل چهار مرحله اصلي (چربيگيري ، فسقاته كردن ، تثبيت كردن و شستشو با آب بدون يون ) است . سپس مرحله رنگ آميزي الكتريكي (Electro Deposition ) است كه به طريق الكترو شيميايي رنگ را روي بدنه مي نشانند . فرايند بعدي سيلر كاري و زدن پي وي سي به بدنه است . مرحله بندي زدن رنگ استر و آخرين فرايند زدن رنگ بعدي رويه به بدنه است . پس از هر كدام از اين فرايند ها . كنترلهايي روي كيفيت رنگ و نحوه انجام فرايند صورت مي گيرد كه در فصلهاي بعدي به آنها خواهيم پرداخت .
به منطقه ايكه هر يك از اين فرايندها انجام مي شود و شامل تجهيزات و ايستگاههاي كاري مربوطه است . مدول گفته مي شود ، در ضمن تمام موادي كه در اين فرايندها مورد استفاده واقع مي شوند . در حال سيركوله شدن هستند . تا برخي خواص آنها نظير ويسكوزيته ثابت بماند . فرايند سيركولاسيون از مراحل بسيار مهم در سالن است كه همواره در حال انجام مي باشد . بنابراين مدولهاي سالن رنگ عبارتند از : مدول سيركولاسيون ، مدول PT , ED مدول سيلر و PVC ، مدول آستر ، مدول رويه و Touch UP ، كه به تفصيل به هريك از آنها خواهيم پرداخت .
ساختار رنگ ، سيلر و PVC :
پوشش از مهمترين خواصي است كه به كار برنده رنگ از آن انتظار دارد . وقتي كه رنگ در سطحي اعمال مي گردد لايه اي از رنگ كه به فيلم رنگ معروف است بر روي سطح قرار مي گيرد و پوشش ايجاد مي شود كه علاوه بر زيبايي مي تواند سطح را از عوامل خورنده مصون نمايد .
خوردگي كه امروزه حجم بالايي از زيانهاي صنعتي ما به واسطه آن حاصل مي شود . با اعمال ساده يك لايه از فيلم رنگ بر طرف مي گردد . محافظت از خوردگي از مهمترين خواص يك پوشش مناسب محسوب مي شود .
از ديگر خواص مهم رنگ مي توان زيبايي ، براقيت ، مقاومت آبي ، سختي ، چسبندگي ،مقاومت در برابر اسيدها و بازها ، مقاومت در برابر مواد شيميايي ، مقاومت حرارتي و روكش را نام برد كه با توجه به نوع كاربرد مي توان اين خواص را در رنگ ايجاد نمود .
پس از بررسي خواص رنگ لازم است كه با اجزاي رنگ آشنا شويم :
رزين (Resin ) :
پايه اصلي پوششهاي آلي را رزين تشكيل مي دهد . رزين ماده آلي است كه اندازه مولكولي بزرگي دارد و به واسطه اين خاصيت مي تواند سطح را پوشش داده و آن را از محيط اطراف خود جدا نمايد . رزين را بايست به صورت مايع بروي سطح اعمال نمايند . پس از اعمال رزين مايع (رزين + حلال ) بر روي سطح اندازه مولكولي آن در اثر عوامل فيزيكي (مانند پخت و ...... ) و عوامل شيميايي (مانند تشكيل پيوندهاي عرضي و .....) افزايش يافته و پوششي يكپارچه بر روي سطح ايجاد مي شود . از ديگر وظايف رزين محافظت سطح ازخوردگي مي باشد . رزينها با ايجاد يك فيلم رنگ يكپارچه مانع از نفوذ
عوامل خورنده از قبيل : آب ، هوا ، اكسيژن ، مواد شيميايي و ..... به سطح شده و خوردگي را كاهش مي دهند .
خاصيت چسبندگي رنگ را رزين تامين مي كند . رزين با ايجاد انواع پيوندهاي مكانيكي و قطبي و حتي شيميايي قادر است چسبندگي ايده آلي ايجاد نمايد .
حلال ها (Solvent ) :
حلالها مايعات فراري هستند كه براي حل كردن رنگ پايه (رزين يا بايندر )به رنگ افزوده مي شوند.حلال نه تنها رزين را در خود حل مي كند بلكه باعث ايجاد ويسكوزيته دلخواه بر اساس نياز ما مي شود . پس از آنكه رنگ بر روي سطح اعمال شد .حلال آن تبخير شده و باعث خشك شدن رزين در روي سطح مي شود .
رنگدانه ها (Pigment ) :
رنگدانه ها مواد آلي و يا معدني هستند كه در طيف وسيعي از طول موجهاي نور مرئي قابل رويت مي باشند . لذا رنگدانه ها با وجود ساختار بلوري مانند خود ايجاد فامهاي مختلفي در ساختار رنگ مي كنند .
علاوه بر تامين زيبايي و براقيت رنگ ، رنگدانه ها پوشش را در برابر امواج ماوراء بنفش خورشيد محافظت مي نمايند .
افزودني ها (Additives ) :
علاوه بر موادي كه ذكر شده ممكن است براي ساخت ، تثبيت ، سهولت استفاده ، مرغوبيت و نمود بهتر رنگ موادي ديگر به فرمولاسيون رنگ اضافه نمايند . از مهمترين اين مواد مي توان خشك كننده ها ، مواد مرطوب كننده ، مواد همسطح كننده و مواد ضد خوردگي را نام برد .
رنگ = افزودني ها + رنگدانه + حلال + رزين
براي اعمال رنگ فرمول بندي شده كه در قوطي و يا بشكه هاي مخصوص ذخيره مي گردد . بايست مجموعه عملياتهايي را به روي آن انـجام داد تا رنگ آماده بهره برداري شود . كه به اين موضوع در مبحث سيركولاسيون خواهيم پرداخت .
سيلر و PVC نوعي پليمرند ولي پليمرها غالباً به تنهايي مصرفي ندارند و جهت بهبود خواص و افزايش طول عمر پليمر باید به آن مواد مختلفي افزوده شود . پايه سيلر و PVC پليمري به نام پلي وينيل كلرايد است كه جزء ارزانترين و پر مصرف ترين پليمر ها است . مواد ديگري نيز به آن افزوده مي شود كه مهمترين آنها عبارتند از :
پايدار كننده ها :
عواملي هستند كه به پليمرافزوده مي شوند تا از تخريب فيزيكي و شيميايي آن هنگام فرايند توليد و يا انبارداري جلوگيري شود ، پايدار كننده ها خود به چند دسته تقسيم مي شوند :
الف ) پايدار كننده هاي حرارتي
ب ) پايدار كننده در مقابل تابشهايB . UV و. r
ج )پايدار كننده در مقابل عوامل شيميايي مانند O2 ، O3 ، H2O ، اسيدها ، بازها و حلالها .
د ) پايدار كننده در برابر عوامل حياتي مانند جوندگان ، قارچها ، باكتريها و .....
ه )پايدار كننده هاي مكانيكي در برابر انواع تنش هاي مكانيكي .
و ) ضد اكسنده ها
با توجه به اينكه اكثر پليمر ها در معرض اكسيژن قرار مي گيرند و توسط آن تخريب مي شوند ، ضد اكسنده ها از اهميت خاصي بر خوردار مي شوند . ضد اكسنده ها بازدارنده هاي موثري هستندكه از اكسيداسيون با اكسيژن مولكولي جلوگيري مي كنند و در واقع پليمر را در برابر اكسيد اسيون جوي محافظت مي كنند . ضد اكسنده بر دو نوع هستند :
الف ) ضد اكسنده هاي ختم كننده زنجيره يا آنتي اكسيدانهاي اوليه .
ب ) ضد اكسنده هاي ثانويه كه باعث تخريب پر اكسيد ها مي شوند مانند : آمينها ، فسفيت ها و تيتواسترها .
عوامل ارتباط دهنده :
موادي هستندكه به صورت پلهاي مولكولي ، چسبندگي بين سطوح غير مشابه را افزايش مي دهند . اين اتصالات درجه حرارت و رطوبت بالا را تحمل مي كنند و با عملكرد دو گانه خود مي توانند در سطح هر دو جسم اتصال برقرار سازند . وجود يك ماده معدني در رزين مثلاً پر كننده باعث مي شود كه بين اين دوماده غير مشابه فاصله بيفتد و از آنجايي كه سطح ماده معدني فعالتر از سطح رزين است لذا در محيط مرطوب ، آب در اين فاصله قرار مي گيرد. اين عمل سبب جداشدن ماده معدني از رزين مي گردد .
عامل ارتباط دهنده بايد از اين خصوصيت برخودار باشد كه بتواند هم با رزين و هم با سطح ماده معدني واكنش دهد . عوامل ارتباط دهنده مهم عبارتند از :
1 - رنگ كننده ها ( پـيگمنت )
رنگ كننده ها خاصيت انتـقال رنگ را دارند و به منظور بهبود ظاهر پليمر ، در برابر تخريب نوري و حتي شناسايي قطعات پليمري به پليمر افزوده مي شوند .
رنگ كننده ها عموماً به دو دسته تقسيم مي شوند :
الف )رنگها
ب ) رنگ دانه ها
رنگها و رنگ دانه ها از نظر انحلال در محيط از هم تفكيك مي شوند . رنگ دانه ها در پليمر محلول نيستند ولي مي بايستي در آن به خوبي پخش شوند . رنگ دانه ها به دو دسته آلي و معدني تقسيم مي شوند .
رنگ دانه هاي معدني در پلاستيك و حلال آن غير محلولند و اكثراً رنگهاي تيره توليد مي كنند .
رنگ دانه هاي آلي درخشندگي خوب و شفافيت نوري داشته و در واحد حجم رنگ بيشتري توليد مي كنند . ولي در برابر نور و حرارت مقاومت كمتري دارند . رنگها شفافيت نوري و درخشندگي بسيار بهتري نسبت به رنگ دانه هاي معدني و حتي آلي دارند .
2 - مواد اشتعال كاه :
موادي هستند كه به طريق شيميايي و فيزيكي در سوختن مواد دخالت كرده و قابليت احتراق مواد سوختني را كاهش مي دهند . با افزودن اين مواد محصول پليمري غير قابل سوختن نمي شود بلكه از تبديل يك آتش كوچك به يك آتش سوزي جبران ناپذير جلوگيري مي شود .
اولين بازدارندگان شعله تركيبات آلي ، هالوژن ، و فسفر معرفي شده اند . تركيبات معدني كه محتوي مقدار زيادي آب هيدراته هستند مانند Mg(OH)2 , AI(OH)3 نيز به كار مي روند . كارايي هالوژنها و تركيبات آلي در بازدارندگي شعله به شرح زير مي باشد :
I > Br > CI > F آليـفا تيك > آلي سيكليك > آروما تيك
تركيبات يددار كه بهترين هستند به علت پايداري حرارتي كم بكار نمي روند . تركيبات فلوئور غير قابل احتراق هستند ولي به دليل پيوند محكم كربن – فلوئور اين خاصيت را به ساير مولكولها منتـقل نمي كنند .
ساير افـزودنـيـها :
روان كننده ها از افزودنيهاي ديگر به پليمر هستند كه جهت كم كردن چسبندگي پليمر به دستگاه ها و لوله هاي فرآيند توليد به كار مي روند .
نرم سازها براي كاهش چسبندگي مولكولهاي پليمربه يكديگر استفاده مي شوند و باعث باز شدن رنجيرهاي پليمري مختلف از هم مي گردند . ساختار كلي سيلر و PVC از اجزاي مشابهي تشكيل يافته است و تنها تفاوت اين دو در ميزان استفاده از هر كدام از اجزا مي باشد . براي مثال چون PVC بايد از سرنازل ها به بدنه پاشيده شود بايد نرم ساز بيشتري داشته باشد . يا براي هر كدام از اين محصولات از پيگمنت مختلفي استفاده مي شود تا از لحاظ رنگ قـابـل تـشخـيص بـاشـند .
مدول سير كولاسيون :
در صنايع اتومبيل براي اعمال رنگ بدنه ها ، مي بايست رنگ را قبل از پاشش آماده نمایند.آماده سازي رنگ اتومبيل را واحد (Pre - MixRoom) PMR بر عهده دارد . در اين واحد دستگاهها و لوازمي وجود دارد كه علاوه بر آماده سازي رنگ ، رنگ را به درون خط شارژ كرده تا اپراتورها و يا روبات هاي پاشش بتوانند رنگ را بروي بدنه اعمال نمايند . در اينجا لازم است تا با اهداف و لزوم آماده سازي رنگ قبل از پاشش آشنا شويم :
همانطور كه مي دانيد متداول ترين روش ذخيره سازي رنگ حمل آن از طريق بشكه هاي 205 ليتري مي باشد . اين بشكه هاي رنگ حاوي رنگ فرمول بندي شده مي باشد . علاوه بر آن يك سري از خصوصيات فيزيكي رنگ مانند زمان خشك شدن ، ويسكوزيته ، گراف پخت رنگ و .... توسط شركت سازنده همراه اين محموله كه عموماً به آنها بچ(Batch) اطلاق مي شود، در يك كاتالوگ به خريدار ارائه مي شود . شخص مصرف كننده با توجه به اين كاتالوگ قادر است رنگ را براي پاشش ايده آل آماده نمايد . رنگي كه در بشكه و يا هر محموله ديگري است از نظر فيزيكي هنوز شرايط ايده ال پاشش را ندارد. يكي از اين شرايط فيزيكي، ويسكوزيته مناسب مي باشدكه بر اساس كاتالوگ شركت سازنده و گراف ويسكوزيته تعيين مي شود . قبل از آنكه به تشريح آماده سازي رنگ بپردازيم لازم است تا مختصري در مورد ويسكوزيته بحث نماييم