پالایش یکی از عمده ترین عملیات نفتی است که بدنبال استخراج نفت انجام می پذیرد. نفتی که توسط لوله های قطور از مراکز
بهره برداری بدرون پالایشگاه سرازیر می شود، در این مراکز تصفیه و پس از انجام فعل و انفعالات مختلف تبدیل به فرآورده های گوناگون مانند گاز مایع، بنزین، نفت سفید، نفت گاز، قیر، انواع روغن های صنعتی گردیده و وارد شبکه شده توزیع می شود.
پالایشگاه تهران یکی از واحدهای پالایشی بزرگ ایران است که در حال حاضر با ظرفیت عملی 250000 بشکه تولید در روز نخستین پالایشگاه داخلی کشور بوده و از این نظر خدمات ارزنده ای را در دوران جنگ تحمیلی و پس از این ایام ارائه نموده و می نماید. مجتمع پالایشگاهی تهران که به نام پالایشگاه تهران نامیده می شود مشتمل است بر دو پالایشگاه و همچنین مجتمع تصفیه و تولید روغن.
عملیات ساختمانی پالایشگاه اول تهران بر مبنای نیاز بازار ایران جهت تأمین مواد سوختی گرمازا و بنزین اتومبیل در سال 1344 آغاز و در 31 اردیبهشت ماه سال 1343 با ظرفیت طراحی 85 هزار بشکه در روز رسما مورد بهره برداری قرار گرفت. در طراحی صنعتی این پالایشگاه از استانداردهای روز و آخرین کشفیات و ابداعات صنعت نفت استفاده شده است. در سال 1352 با ایجاد تغییراتی در سیستم طراحی این پالایشگاه ظرفیت آن را به 125000 بشکه تولید در روز افزایش دادند، روند افزایش مصرف و سیاست تأمین نیازهای بازار داخلی ساختمان پالایشگاهی دیگر را در کنار پالایشگاه اول تهران ایجاب نمود. لذا با استفاده از تجارب حاصل از طراحی و ساخت این پالایشگاه ، پالایشگاه دوم تهران را در جوار پالایشگاه اول بر مبنای کپیه سازی با حذف اشکالات و نارسائی های موجود تسجیل نموده و کار ساختمانی آن را از اواخر سال 1350 آغاز و در فرودین ماه 1354 به ظرفیت یکصد هزار بشکه تولید در روز آغاز کردند.
نفت خام مورد نیاز این پالایشگاه از منابع نفتی اهواز تامین
می گردد و طراحی واحدها چنان انجام گرفته است که می تواند صدرصد نفت خام شیرین اهواز و یا 75% نفت اهواز و 25% نفت خام سنگین سایر مراکز را تصفیه و تقطیر نماید. هدفی که در طرح ریزی و انتخاب دستگاه های پالایش در هر شرایط مورد نظر قرار گرفته است تأمین و تولید حداکثر فرآورده های نفتی میان تقطیر یعنی نفت سفید و نفت گاز است. برای ازدیاد تولید این دو فرآورده از تکنیک تبدیل (کاتالیستی و آیزوماکس) حداکثر بهره وری را دریافت نموده اند. رشد اقتصادی و رفاه حاصل از ازدیاد سریع قیمت نفت در اوایل سالهای دهه پنجاه باعث ایجاد صنایع مونتاژ و در نتیجه ازدیاد منابع مصرف روغن گردید.
برآورد مصرف و بررسی هائی که در این باره انجام گرفت نشان داد که تولیدات کارخانجات داخلی که عبارت بودند از پالایشگاه آبادان و شرکت تولید و تصفیه روغن، پاسخگوی تأمین احتیاجات روز کشور نمی باشد لذا ایجاد کارخانه ای که بتواند نیازهای آتی را تأمین نماید مورد احتیاج واقع شد. از این رو امکانات احداث یک واحد یکصدهزار مترمکعبی روغن در سال در مجاورت مجتمع پالایشگاهی تهران فراهم گردید. این مجتمع شامل واحدهای اصلی پالایش از قرار آسفالت گیری با پروپان جهت تولید روغن چرب کننده سنگین، استخراج مواد حلقوی با استفاده از فورفورال، واحد جداسازی موم و تصفیه با گاز هیدروژن و واحدهای وابسته از قبیل دستگاه اختلاط و امتزاج روغن، سیستم تولید و بسته بندی قوطی های یک لیتری، چهار لیتری، چلیک بیست لیتری و شبکه های 210 لیتری می باشد.
روغن های تولیدی پالایشگاه تهران با نامهای الوند، البرز، چهار فصل، لار، الموت و ارژن جهت استفاده در موتورهای احتراق مطابق با آخرین وجدیدترین استانداردهای بین المللی ساخته و عرضه می گردد. علاوه بر آن انواع روغن های صنعتی نیز از تولیدات این کارخانجات می باشد و اخیراً نیز محصولات جدیدی از قبیل روغن ترانس، پارافین مایع، روغن انتقال حرارت نیز به بازار مصرف عرضه گردیده است. در اینجا باید یادآور گردید که ظرفیت تقطیر و تصفیه نفت خام در پالایشگاه تهران با از بین بردن تنگناها به حد نصاب تولید 250000 بشکه در روز افزایش یافته و ظرفیت تولید روغن نیز مورد تجدید نظر قرار گرفته و میزان جدید تولید 14 میلیون لیتر از انواع مختلف روغن های چرب کننده و صنعتی بدست آمده است پالایشگاه تهران علاوه بر تصفیه نفت خام و تولید و تحویل فرآورده های نفتی خدمات مورد لزوم را در زمینه های مختلف صنعتی به سازمانهای تابعه وزارت نفت و همچنین وزارتخانه ها و سازمانهای دولتی و وابسته به دولت ارائه نموده و می نماید. همچنین پالایشگاه تهران، شرکت فعال در امر بازسازی و نوسازی پالایشگاه آبادان و پتروشیمی بندر امام خمینی (ره) داشته و خدماتی را به شرح زیر ارائه داده است:
1. بازسازی کلیه قسمتهای آب و برق و بخار و من جمله دیگ بخار و تلمبه خانه، کمپرسور هوا و همچنین برجهای خنک کننده.
2. بازسازی واحدهای رآکتور، دستگاه احیا کننده، دستگاه ذخیره کاتالیست و واحد تقطیر و همچنین سایر واحدهای وابسته به دستگاه کت کراکر پالایشگاه آبادان که قادر است روزانه حدود 40 هزار بشکه خوراک را دریافت و آنرا تبدیل به 3 میلیون لیتر بنزین مرغوب با اکتان بالای 94 بنماید و کلیه سرویس های جنبی واحد مربوط به کت کرالر بازسازی گردید و در حال حاضر در سرویس تولید قرار دارد.
3. بازسازی و تعمیرات 1100 دستگاه منازل سازمانی در آبادان در منطقه بوآرده.
4. شرکت بسیار فعال در بازسازی بخش های مهمی از پتروشیمی بندر امام با اعزام گروه های مخلف در سطوح تخصصی.
تعریف نفت خام
نفت خام ماده سیال سیاهرنگ و بدبوئی است که گفته می شود در اثر تجزیه مواد آلی موجودات تک سلولی نباتی و حیوانی بوجود آمده است و در طول بیش از صدها هزار سال در مویرگ و منافذ موجود درسنگهای آهکی زیرزمینی محبوس و مدفون بوده و از
نقطه ای به نقطه دیگر مهاجرت نموده است. این ماده سیال شامل کربن و هیدروژن بوده و اصطلاحاً «هیدروکربور» خوانده می شود.
بررسی های انجام شده بر روی نفت خام نشان داده است که هر یک از هیدروکربورهای نفتی دارای خواص فیزیکی مختص به خود از قبیل وزن مخصوص، نقطه جوش، فشار بخار بوده و آن را در کل مجموعه نفت خام نیز حفظ می نماید. از اهم خواص فیزیکی گروه های مختلف هیدروکربور، خاصیت تفکیک پذیری آنها می باشد.
تفکیک پذیری گروه هیدروکربورها پدیده تقطیر یا قطران گیری را بوجود آورده است که اساس پالایش و تصفیه نفت خام را طرح ریزی نموده است.
مراحل مختلف پالایش
بررسی های انجام شده بر روی نفت خام نشان داده که می توان آن را به برشهای مختلفی با مشخصات کمی و کیفی معلوم و معین تفکیک کرد. با توجه به این برشهای نفتی و امکان استفاده از آن دنیای صنعتی خود را با شرایط پیش آمده وفق داد و محل و مصرف برش های نفتی را فراهم نمود. تعدادی از این برش ها مانند: گاز مایع، نفت سفید، نفت گاز و قیر مصرف گرمایی، صنعتی و انرژی زایی پیدا نمودند و جذب بازار مصرف شدند و تعدادی از برشها از قبیل نفتا، نفتای سنگین برش های روغنی قابل مصرف نبوده و جهت استفاده از آنها می بایست مراحل دیگری را طی نموده، تبدیل گردند. از این رو مراحل تبدیل قدم به عرصه وجود گذاشته و با رشد صنعت مراحل مختلف تعالی خود را طی نمودند. در زیر مراحل مختلف پالایش نفت خام در پالایشگاه تهران جهت تولید فرآورده های مورد نیاز بازار بطور خلاصه بیان می گردد.
واحد تقطیر
1. دستگاه تقطیر در فشار جو (واحد قطران گیر):
اولین مرحله پالایش نفت خام در هر پالایشگاه، تقطیر در فشار جو می باشد بوسیله روش تقطیر که یک عمل فیزیکی است نفت خام به برشهای اصلی و مورد نیاز عملیات بعدی پالایش با کیفت های مشخص فیزیکی جدا و دسته بندی می گردند.
چکیده گزارش کارآموزی
نقطه اشتعال
نقطه آتش:
تقطیر مواد نفتی در فشار کم (تقطیر در خلاء اتوماتیک)
اندازه گیری رنگ مواد نفتی
Spot test
تعیین وزن مخصوص و چگالی و گراویته API در محصولات نفتی(Specific Gravity)
دستورالعمل اندازه گیری NaOH%
اندازه گیری %NaOH ، Total Alkal ، Spend ، Strong
روش تعیین نقطه انجمادFeezing point
روشی دیگر برای جدا کردن آب از فرآورده های نفتی
تعیین فشار بخار Vapro Pressure
تعیین نقطه دود نفت سفید و سوخت جت Smoke Point
تعیین مقدار خاکستر در فرآورده های نفتیAsh Test
تعیین مقدار کربن باقیمانده فرآورده های نفتی
اندازه گیری اکسیداسیون حرارتی سوخت جت
تست W.S.I.M
واکنش آبWater Reaction
تعیین مقدار مواد صمغی موجود در مواد نفتی GUM
آزمایش خوردگی سوخت جت بر روی تیغه نقره ای
اندازه گیری مقدار CO2 در آبهای صنعتی
آزمایش T.D.S
دستورالعمل اندازه گیری NaOH% و HCl%
اندازه گیری درصد NaOH
تست سختی کل Total Hardness
اندازه گیری Cl آزاد یا کلرین بر روی آب شهر (Cl2)
روش اندازه گیری سیلیسSiO2 Test
روش اندازه گیری نیتریت
دستور العمل اندازه گیری مقادیر گازها بوسیله دتکتور
دستورالعمل اندازه گیری H2S ، SO2 در Tail واحد S.R.P
دستورالعمل اندازه گیری میزان آب در گازها (W.C)
دستورالعمل اندازه گیری میزان Density گازها
دستورالعمل اندازه گیری H2S در گازها Tutwiler Method
اندازه گیری آهن به روش جذب اتمی
دستورالعمل اندازه و میزان (SiO2) در آهک و MgO
پالایشگاه تهران
تعریف نفت خام
مراحل مختلف پالایش
واحد تقطیر
واحدهای تصفیه و تولید روغن
کارخانجات ظروف سازی
سرویسهای آب و برق و بخار
اداره کل تعمیرات و خدمات
بازرسی فنی
تعیین نقطه اشتعال به روش ایبل Tag Open Cup Abel
تعیین نقطه اشتعال به روش باز Clevenland Open Cap
تعیین نقطه اشتعال به روش بستهTag Closed Cap
تعیین مقدار مواد تقطیر شدهDistillation
روش تقطیر
تقطیر فرآورده های نفتی در فشار کم
تعیین مقدار روانیVISCOSITY
نقطه ریزشPour Point
نقطه کدر شدنCloud Point
روش تعیین نقطه ریزش Pour Point
روش تعیین نقطه کدری یا ابری شدنCloud point
آب و مواد خارجیWater And Sediment
تعیین نقطه آنیلین Anilin point
خورندگیCorrosion
تیغه مسی استاندارد
تصحیح فشار بخار
اکتان مورد نیاز موتورOctane Requirement
عدد اکتان یا درجه آرام سوزی و ضربه یا Knock
اندازه گیری نمره اکتان بنزین موتور
روش تعیین مرکاپتان در سوختهای اتومبیل و سایر مواد سبک
تعیین مقدار انواع هیدروکربنها در مواد نفتی بوسیله جذب فلورسنتی
تعیین مقدار گوگرد به روش X – RaySulfur Test
تعیین میزان نمک نفت خامSalt Test
تعیین مقدار گوگرد به روش احیای نیکل
تعیین مقدار ذرات معلق PARTIQULATE TEST
تعیین زمان فیلتر شدن Filteration Time
اندازه گیری PH در آبهای ترش و آبهای صنعتی و آبهای بازیافتی
آزمایش آهن Fe
روش آزمایش آهن های محلول Dissolved Iron
آزمایش آمونیاک Nesslerization Method
آزمایش نمک در آبهای ترش Silver Nitiatic Titration
اندازه گیری دی کرومات پتاسیم در آب
تعیین D.G.A% D.G.A Test
اندازه گیری H2S در آبهای ترشH2S Test
آزمایش قلیائیت کل M
آزمایش سختی کل Total Hardness
مقدمه
Filter water
Zeolite
Dearator
دیگهای بخار Boiler
اندازه گیری فسفات در آبهای صنعتی
تعیین مقدار سختی به روش E.D.T.A
اندازه گیری یون سولفیت در آبهای صنعتی
کروماتوگرافی
کروماتوگرافی پارتیشنPartitipn Chromatography
کروماتوگرافی کاغذی PAPER CHROMATOGRAPHY
کروماتوگرافی گاز – مایع G.L.C
دستگاه اورسات
دستگاه یاناکJANAK APPARATUS
طیف سنجی جذب اتمی (A.AS) ATOMIC ABSORPTIONS
اجزاء اصلی تشکیل دهنده یک اسپکتروفتومترجذب اتمی مشابه سایر
ترکیبات نفت خام
هیدروکربن هاHydrocarbones
پارافین ها
نفتین ها
آروماتیک ها
اولفین ها
ترکیبات متفرقه
نمک
ترکیبات گوگرد
ازت
فلزات
آزمایشگاه
اندازه گیری کل مواد جامد معلق در نمونه های بازیافت
اندازه گیری مواد فرّار (آلی) موجود در مواد جامد معلق درنمونه های بازیافت M.L.S.S
اندازه گیری Bicochemical Oxygen Demand (BOD)
اندازه گیری Chemical Oxygen Demand (COD)
اندازه گیری اکسیژن محلول (DO) Oxygen Dissolved
اندازه گیری میزان T.B.CTotal Bactria Count
دستور العمل اندازه گیری میزان H2S در آبهای بازیافت شده
روش اندازه گیری T.D.S ، نمک ، PH و فسفات
تعیین نقطه اشتعال به روش بسته
طریقه کار با دستگاه GC (Varian 3700)
نکات بیشتر درباره Integrator (Varian 400)
قسمت بازیافت
اندازه گیری میزان کربن در آبTotal and Organic Carbon
طریقه بکار گیری دستگاه TOC Analyzer
اندازه گیری دانسیته فرآورده های نفتیDensity Meter
طریقه بکار گیری دستگاه Density Metter DMA
اندازه گیری میزان Acid Number
اندازه گیری میزان مرکاپتان و هیدروژن سولفوره
اندازه گیری میزان گوگرد به روش Micro Cowometry
طریقه بکارگیری دستگاه Sulfur Analyzer
اندازه گیری T.B.N
طریقه بکارگیری دستگاه Memotitrator Mettler DL40RC
اندازه گیری هیدروکربورها، گازهای پایدار و هیدروژن