موضوع : تحقیق تعزیه خوانی
بحث و گفتگو درباره خاستگاه تعزيه و زمان پيدايي تعزيه خواني در جامعه ايران دو موضوع بسيار مهم در تاريخ تعزيه پژوهي بوده است پژوهشگراني كه در زمينه تعزيه و تعزيه خواني بررسي و تحقيق كرده اند در مورد اصل و منشأ و تاريخ پيدايي تعيه خواني نظرهايي گاه مشابه و گاه متفاوت با يكديگر ارائه داده اند هيچ يك از تعزيه پژوهان نيز در پژوهش هاي خود در زمينه خاستگاه و پيدايي تعزيه خواني به يك نتيجه و نظر دقيق و قطعي نرسيده اند و همچنان راه جست و جو و تحقيق درباره اين مقوله گشوده مانده است
در سرزمين هاي كهن جهان بيشتر نمايش هاي كلاسيك رشته پيوندي با نمايش هاي آييني و ريشه در اسطوره ها افسانه ها عقايد و باورها و به طور كلي فرهنگ عامه مردم داشته اند مثلاً آيين نيايش و بزرگداشت ديونيسوس يا باكوس خداي تاكستان ها و باروري و شور و جذبه عارفانه بن مايه نمايش هاي كلاسيك تراژدي و كمدي يوناني بوده اند ترائوره با اشاره به اين موضوع و استناد به عقيده برخي نويسندگان درباره شكل گرفتن تراژدي و كمدي هجو آميز يونان بر اساس آيين هاي سري ديونيسوسي و مراسمي كه به افتخار باكوس برپا مي شده است مي نويسد: نمايش هاي آتن حتي پس از شناخته شدن به عنوان آثار ادبي و جدايي از مذهب براي مدتي طولاني بخشي از مراسم جشن و سرور بوده اند
ايرانيان شيعه نيزبه يقين در ساختن تعزيه و به نمايش درآوردن واقعه هاي كربلا و حديث مصائب سيدالشهدا به سنت نمايش هاي آييني ايرانيان قديم و شيوه اجراي مناسبك و آيين هاي نياكان خود و پاره اي از عناصر اسطوره اي و حماسي سازنده نمايش هاي آييني نظر داشته و از آنها بهره گرفته اند يكي از نويسندگان مصري مي‌نويسد كه ايرانيان با پيش زمينه هنر تياتر كه در جامعه داشتند توانستند از شهادت امام حسين (ع) و اصحابش درام هاي مذهبي بيافرينند در صورتي كه عرب ها هيچ گاه به اين انديشه نيفتادند كه از اين وقايع بهره بگيرند زيرا در ميانشان هنر نمايش سنت نبود
نمايش مصايب ميترا و سوگ سياوش در ايران به احتمال قوي خاستگاه يا اصلي ترين نمونه از آيين هاي زمينه ساز نمايش مصايب امام حسين و وقايع كربلا بوده و اين دو آيين در شكل گيري تعزيه خواني تأثير داشته اند
ايرانياين مهرپرست به هنگام برگزاري مناسك آيين خود واقعه مصايب ميترا را نيز به نمايش درآورده اند در اين نمايش چند تن از نقش آفرينان صورتك هايي بر جهره خود مي زدند و روي سكويي كه پيروان آيين مهري براي نيايش هاي مذهبي ساخته بودند مي رفتند و همراه نيايش واقعه مصايب مهر را نشان مي دادند
در سال مرگ سياوش مردم بخارا همراه آيين سوگواري سياوش شهادت او را نمايش مي دادند در اين نمايش شبيه سياوش را مي ساختند و در عماري يا محملي مي‌گذاشتند اين عماري يا محمل كه چهار سويش باز بود روي دوش مي گرفتند و مويه كنان و سينه زنان در گذرگاه ها مي گرداندند
برخي از پژوهشگران عناصري از اساطير بين النهريني آناتوليايي و مصري را نيز در شكل دادن به آيين نمايشي تعزيه مؤثر دانسته و اسطوره تموز رب النوع جوان بين النهرين را يكي از نمونه هاي تأثيرگذار بر تعزيه ياد كرده اند
برخي ديگر مسايب حضرت مسيح و شخصيت هاي افسانه اي و تاريخي ديگر در فرهنگ و سنت هاي هند و اروپا و سامي را در شكل گيري آيين تعزيه خواني مؤثر مي‌دانند
خاستگاه و زمان پیدایی تعزیه خوانی ۴
پیوند تعزیه با اسطوره و آیین ۴
پایگاه تکوین تعزیه خوانی ۶
پیوند تعزیه با دین و مذهب ۱۰
تعزیه تکرار تاریخ در اسطوره ۱۵
صورت های ادبی و نمایشی تعزیه ۱۷
تعزیه خوانی یک بازی نمایشی مقدس ۲۰