این مقاله بصورت Word و قابل ویرایش همچنین آماده پرینت می باشد

موضوع : تحقیق سفالگری و نقوش روی سفال و هنر اصیل ایرانی

موقعيت جغرافيايي ايران بگونه اي است كه همواره مورد سكونت انسانها از هزاران سال پيش از تاريخ قرار گرفته است نجد ايران مثلثي است بين دو فرورفتگي خليج فارس در جنوب و درياي خزر در شمال كوههاي مغرب يا سلسله زاگراس از شمال غربي به جنوب شرقي امتداد يافته است و سلسله جبال البرز در قسمت شمالي مثلث مذكور قرار گرفته است به شهادت تاريخ و گواهي باستانشناساني كه از سالها قبل از اين در مناطق مختلف و بر روي آثار بجاي مانده از ايران باستان كند و كاو مي كردند نجدايران از جمله اوليه نواحي سكونت بشر اوليه بوده است در قسمت داخلي نجد ايران از جمله مناطقي كه مورد سكونت قرار گرفته است دشت پهناور خوزستان يا سوزياناي  قديم است اين دشت كه در قسمت جنوب غربي قرار گرفته است همان امتداد دشت بين النهرين است تحقيقات باستانشناسي نشان داده است كه انسان عهد حجر كه تازه از كوه فرود آمده و در دشت سكونت گزيده بود بر روي مسير كماني شكل اطراف كوير نمك واقع در مركز ايران ساكن شد هزاره پنجم قم از جمله قرارگاههاي انساني بر روي اين مسير سيلك كاشان قم ساوه ري و دامغان است

بشر اوليه تا زماني كه يكجا نشيني را آغاز نكرد نتوانست به طور مطلوب از صنايع مختلف از جمله سفالگري كشاورزي دامداري و غيره بهره لازم را ببرد اگرچه باستانشناسان قديمي ترين ظروف گلي حرارت ديده را به هشت هزار قم نسبت مي‌دهند و نمونه آن در غار كمربند در نزديكي بهشهر بدست آمده ليكن سفالهاي اين دوره ضخيم كم پخت شكننده خشن قهوه اي رنگ و بدون نقش است و در آن مقدار زيادي علف به عنوان شاموت  بكار رفته است و اين نشاندهنده آن است كه سفال در اين سالها در مرحله ابتدايي پيشرفت خود بوده است و احتمالاً مدت زمان زيادي از استفاده پوسته كاسه اي گياهان و قطعات سنگي با سطح مقعر به عنوان ظرف نگذشته بوده است

در مرحله بعد با گذشت زمان و تشكيل دهكده ها و پيشرفت صنايع مختلف بخصوص سفالگري ظروف سفالي ظريفتر با ضخامت كمتر و با درجه حرارت بالاتر پخته شدند و كم كم نقوش مختلف با تكامل تدريجي خود بر روي ظروف بكار گرفته شد كه اين تكامل تدريجي را با بررسي لايه هاي مختلف تپه هاي سيلك كاشان شوش و ساير نقاط مي توان مشاهده كرد

همزمان با شكل گيري نقوش تزئيني بر روي سفال با هنر نقش برجسته در اين دوره‌ها روبرو هستيم هنر نقش برجسته از هنرهايي است كه ايرانيان باستان از هزاران سال پيش از تاريخ به آن توجه داشتند ليكن اين هنر در اندازه هاي بزرگ آن بيشتر بر روي سنگ و با حجاري اجرا مي شد و فقط اندازه هاي كوچك آن بود كه به كمك فلز و گاهي گل انجام مي شد نقوش اين نقش برجسته ها در بيشتر مواقع واقعي و در مواردي در دوره هايي خاص نقوش تجريدي بكار مي رفت امروزه نقش برجسته ها بيشتر حالت تزئيني يافته اند و در اندازه هاي مختلف بيشتر با گل براي تزئينات داخلي و خارجي بكار مي روند آنچه باعث كاهش ارزش اين آثار به عنوان هنر مي شود طرحهايي است كه هنرمندان اجرا مي نمايند بيشتر طرحهايي كه امروزه نه فقط در نقش برجسته بلكه در هنرهاي ديگر نيز اجرا مي شود چيزي جز تقليد زود هنگام از هنر غرب نيست كه هيچ گونه سنخيتي با فرهنگ و تمدن ايراني ندارد تمدني كه در آن با وجود همه پستيها و بلنديها هنر روال طبيعي تكامل خود را طي كرد و در اين راه هيچگاه از چهارچوب روح ايراني خارج نشد در طراحي پروژه عملي ارائه شده سعي شده است نيم نگاهي به هنر اصيل ايراني سفالگري و هنر اصيل ايراني نقوش روي سفال صورت گيرد در طراحي اين نقوش از نقاشي هاي اجرا شده بر روي سفال پيش از تاريخ بخصوص در سه منطقه سيلك كاشان شوش و تل باكون الهام گرفته شده است در اين رساله نيز هر چند سعي شد تا نقوش بيشتر از حيث معني و مفهوم مورد بررسي قرار گيرند ولي بدليل كمبود منابع اين منظور به طور كامل برآورده نشد هنر از جمله اموري است كه در هزاره هاي پيش از تاريخ هم همراه هميشگي بشر بوده است و همگام با پيشرفت فرهنگ و تمدن بشر به رشد و توسعه خود ادامه داده است و امروزه كه بسياري از علائم و نشانه هاي فرهنگ و تمدن هاي قديم از بين رفته است آثار هنري كه از آن زمان باقي مانده است تا حدود زيادي به دانسته هاي ما در مورد اين تمدنها و فرهنگ انسانهاي پيش از تاريخ مي افزايد البته در اين ميان ايران از جمله مناطق محدودي است كه مورد سكونت بشر اوليه قرار گرفته و هنر در اين سرزمين مورد توجه خاص بوده و با ويژگيهاي مخصوص اين سرزمين تكامل يافته است

دكتر آرتور اپهام پوپ در مورد اهميت و ويژگيهاي هنر ايران چنين مي نويسد: در سراسر تاريخ دراز و پر حادثه ايران كه پر از انقلابها و پيروزيها و شكستها و كام و ناكاميهاست و هميشه در پي هرافول و نزولي صعود و ترقي پرثمري داشته هنر بزرگترين مايه و صفت خاص آن و هديه دائم ملت ايران بتاريخ جهان بوده است

هنر ايران در درجه اول به زندگي پيوند نزديك دارد و تار و پود آن از تجربيات بشري بافته شده است آنچه را كه خوار مايه و بازاري است مي آرايد و زيور مي‌بخشد در همه دوران ايران باستان هنر ايران نيروهاي آسماني را مي جويد و مي‌كوشد با وسايلي كه دارد با اين نيرو ارتباط بيابد از او ياري بخواهد قهر و خشم او را فرو بنشاند و او را مدح و ستايش كند از قديمترين زمان اگرچه هنر امري عادي و معمول بود ايرانيان براي زيبايي مقامي بلند قائل بودند در طي قرنها هميشه ذوق و فهمي عام و استادانه مايه ترقي هنر بود حمايت شاهان كه نسبت به هنر دلبسته و كريم بودند پيوسته وجود داشت و زيبايي هميشه و در هر امري به مقام عالي مي رسيد

هنر با زندگي پيوسته بود و انواع هنرها نيز با يكديگر پيوند داشتند شيوه تجزيه و تقسيمي كه امروز معمول است شايد در نظر هنرمند ايراني عجيب مي نمود هر هنري از هنر ديگر مشتق مي شد اغلب موضوع نقاشي و شاعري يكي بود و شاعر و نقاش هر يك نكاتي از الهامات ذهن خود را بديگري القا مي كردند هر دو در اجراي امر واحدي مي كوشيدند و اينقدر كم در بند شهرت و نام خود بودند كه ايثار نفس و فروتني ايشان براي ما موجب تعجب است

هنرمند ايراني در راه ايجاد اثر هنري خود پيوسته به هدف و آرماني و الهامي انديشيد و با اين انديشه احساسات دروني خود را به دنياي مادي منتقل مي كرد و به خاطر وجود همين تفكر و جنبه فراطبيعي هنر هيچگاه در پي بجا گذاشتن نام و نشاني از خود بر نيامد هنر ايراني بر تزئين مبتني است از همان آغاز هنرمندان خواسته اند نقشهايي را كه كنايه و نشانه اي از اشكال و امور خارجي است بنگارند و اين شيوه در نظر بعضي از فيلسوفان عمل اصلي و خاص ذهن بشري است در اين شيوه امور خارجي با نقشهايي تصوير مي شود كه آنها را تعبير و تنظيم مي كند اين گونه نقشها نه همان اشياء را به صورت انتزاعي نشان مي دهد بلكه جنبه عاطفي آنها را نيز جلوه گر مي سازد و چون اين نقوش بر عادات و عقايد ديني مبتني باشد و رابطه ميان هر علامت با آداب مذهبي ادراك شود ممكن است عميق ترين تاثير را بوجود بياورد

مقاله سفالگری و نقوش روی سفال

هنر اصيل ايراني

فهرست مطالب

مقدمه ۵

اهمیت هنرهای ایران تزئینات و آرایه ها ۸

سفال و سفالگری معرف فعالیت جوامع بشری ۱۶

تعریف سفال ۱۹

سفال ایران در دوران پیش از تاریخ ۲۰

تزئین بر روی سفال پیش از تاریخ ایران ۲۲

سیر تحول سفال از پیش از تاریخ تا عصر حاضر در ایران ۲۳

مناطق مهم باستانی در ارتباط با سفال ۲۷

شوش I به تفکیک لایه ها ۳۷

چگونگی شکل گیری نقوش تزئینی آرایه های حیوانی بر سفال ۴۲

مفاهیم نقوش حیوانی در سفالینه های کهن ایران ۴۷

مفهوم نقش بزکوهی ۶۲

قوچ ۶۳

مفهوم نقش اسب ۶۳

مفهوم نقش پلنگ ۶۵

مفهوم نقش مار ۶۵

مفهوم نقش ماهی ۶۶

مفهوم نقش آب ۶۶

مفهوم نقش پرنده ۶۷

نقش برجسته و نمودهای آن در هنر ایران ۶۹

تکنیک های اجرای نقش برجسته بر سفال ۷۴

موادو مصالح ۷۴

ابزار ۷۶

طرح ۷۶

اجرا ۷۷

پخت ۷۸

فصل سوم ۷۹

گزارش کار عملی ۷۹

منابع و مآخذ